Ένα μουσείο – Πολλές ιστορίες: η Επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωαννίνων

 

 Ελένη Κοτζαμποπούλου

Δρ Αρχαιολογίας, Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Ηπειρωτικών Σπουδών

(επικεφαλής επίβλεψης επανέκθεσης Α.Μ.Ι.)

Ελένη Βασιλείου

Αρχαιολόγος (Μ.Α.), ΙΒ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

(επικεφαλής ομάδων εργασίας επανέκθεσης Α.Μ.Ι.)

Οι συλλογές του μουσείου, που απαρτίζονται από 3.000 περίπου εκθέματα, απλώνονται σε επτά αίθουσες, σε επιλεγμένα σημεία του κεντρικού διαδρόμου6 και σε τρία αίθρια.  Ως αφετηρία της μουσειολογικής διαδρομής λειτουργεί μία γραφιστικά αποδοσμένη περιδιάβαση στον ιστορικό χρόνο, ένα χρονολόγιο (timeline): σε αυτό αποτυπώνονται τα κύρια γεγονότα που συντελέστηκαν στην Ήπειρο – καθώς και οι σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσεις– που αντιπαραβάλλονται με διαδικασίες ή σταθμούς της ιστορίας του ευρύτερου χώρου. 

Αίθουσα 5 – Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων

 Αίθουσα 3: Αιακίδες, οι βασιλείς των Μολοσσών

 Εδώ εξιστορούνται, μέσα από νομίσματα και άλλα ευρήματα, η πορεία και τα έργα των  Aιακιδών, της βασιλικής δυναστείας του πληθυσμού της ενδοχώρας της Ηπείρου, των Μολοσσών. Τους επισκέπτες υποδέχεται ένα εκμαγείο εικονιστικής κεφαλής του σπουδαίου ηγεμόνα Πύρρου (ή κατ’ άλλους του γιου του Αλέξανδρου) από τη γλυπτοθήκη Ny Carlsberg (Κοπεγχάγη), που συνδυάζεται με ένα τοιχοκολλημένο απόσπασμα από τη βιογραφία του Πύρρου, βασιλιά-αετού, όπως μας παραδίδει ο ιστορικός Πλούταρχος. Μια θεματική βιντεοταινία συμπυκνώνει την πολυπράγμονα ζωή του Πύρρου, σκληροτράχηλου στρατιωτικού και αδίστακτου κυβερνήτη: από τη φυγάδευση του νηπίου-διαδόχου στη βασιλική αυλή των Ταυλαντίων στην Ιλλυρία, τη διαμονή του στην κοσμοπολίτικη ελληνιστική Αλεξάνδρεια, το όραμα και τις εκστρατείες του εντός και εκτός ελλαδικού χώρου για τη δημιουργία ενός υπερπόντιου κράτους, με πρότυπο τον μέγα στρατηλάτη εξάδελφό του Αλέξανδρο, έως το τέλος του στο Άργος της Πελοποννήσου.

 

Διάδρομος: Η ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στην Ήπειρο Απέναντι από την αίθουσα 4 (βλ. παρακάτω) στο διάδρομο, σε έναν μεγάλων διαστάσεων χάρτη της αρχαίας Ηπείρου σημειώνονται οι γνωστοί ως σήμερα οικισμοί, πόλεις και οχυρώσεις. Σε μικρή απόσταση είναι αναρτημένο ένα τμήμα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου, όπου, για την υποστήριξη του μεγαλεπήβολου οράματός του, δίπλα στις αρχαίες πόλεις (και της Ηπείρου) εικονίζονται κυρίως νομισματικά ευρήματα του παρελθόντος. Η επιλογή αυτής της «μικρής ιστορίας» είναι συμβολική: σε συνάρτηση με το συνοδευτικό κείμενο που τιτλοφο ρείται «Mνημεία και εθνική αφήγηση» αποσκοπεί να πληροφορήσει για τις απαρχές του ενδιαφέροντος και της αναζήτησης των υλικών καταλοίπων της αρχαιότητας, διαδικασία σύμφυτη με τα προτάγματα του Διαφωτισμού, ευρωπαϊκού και ελληνικού, αλλά κυρίως με την πολιτική ιδεολογία του εθνικού κράτους και την οικοδόμηση της εθνικής αφήγησης. Την αναδρομή στους σημαντικότερους σταθμούς του έργου που η αρχαιολογική επιστήμη παρήγαγε στην πορεία –μέσω και της ίδρυσης Εφορείας Αρχαιοτήτων με έδρα τα Ιωάννινα– διαγράφει μία ακόμη βιντεοταινία με πλούσιο αρχειακό εποπτικό υλικό από ανασκαφές και άλλες δραστηριότητες με απόληξη την προετοιμασία της παρούσας επανέκθεσης του μουσείου.

Αίθουσα 4 – Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων

 Αίθουσα 4: Ο καθημερινός βίος των Ηπειρωτών

 Με τη δύναμη του βλέμματος του Κώστα Μπαλάφα, δύο μεγεθυσμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες λειτουργούν συνειρμικά για τα δείγματα του υλικού πολιτισμού, όπου καταγράφονται όψεις της ζωής στους ατείχιστους μικρούς οικισμούς που ήταν διασπαρμένοι στους ορεινούς όγκους της Πίνδου. Το θέμα του πρώτου «στιγμιότυπου» είναι ένα κοπάδι πρόβατα· το δεύτερο έχει αριστοτεχνικά «αιχμαλωτίσει» την προσήλωση του χαλκουργού που σφυρηλατεί την πρώτη ύλη. Οι δύο δραστηριότητες που υποσημαίνονται, η κτηνοτροφία και η μεταλ λοτεχνία, μαζί με τη χαρακτηριστική ντόπια αγγειοπλαστική παραγωγή ήταν για αιώνες οι μεγά λες σταθερές της οικονομίας του ορεινού τοπίου. Το πολυποίκιλο παραλίμνιο οικοσύστημα του περίκλειστου, αλλά ευμεγέθους για τα γεωφυσικά δεδομένα της Ηπεί ρου, λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων προσέφερε σημαντική αυτάρκεια και ολοχρονίς ασφαλή βιοπορισμό στον ντόπιο πληθυσμό, που κατοικούσε σε μόνιμες εγκαταστάσεις ενώ σε περιόδους αναταραχών αναδιπλωνόταν, από τις αρχές του 3ου αι. π.Χ., σε οχυρά καταφύγια-ακροπόλεις. Οι πολιτισμικές δομές που απορρέουν από τη συνθήκη αυτή αποτυπώνονται εύγλωττα στον υλικό πολιτισμό –την οικοσκευή, τα αγροτικά εργαλεία, τη βιοτεχνική παραγωγή–καθώς και στα εισαγόμενα προϊόντα, που οι κάτοικοι προμηθεύονταν από τις αγορές του νότου κυρίως ανταλλάσσοντας υφαντά, γαλακτοκομικά σκευάσματα και πρώτες ύλες. Σε μία αντίρροπη, κατά κάποιον τρόπο, εκθεσιακή σύνθεση «εικονοποιείται» η ζωή σε ένα αστικό σπίτι του νότου: με τα σκεύη πολυ τελείας για τα συμπόσια απλω μένα στο τραπέζι δίπλα στο λυχνοστάτη και τα είδη του προσωπικού στολισμού των ενοίκων του τοποθετημέ να σε μια αφαιρετικά αποδοσμένη ανθρώπινη μορφή. Σε μία μικρή ενδοδαπέδια προθήκη έχουν τοπο θετηθεί μικρογραφικά αγγεία που άφηναν –ως εγκαίνιο– στη θεμελίωση οι ιδιοκτήτες των αστικών σπιτιών της Αμβρακίας (σημερινή Άρτα). Τα εκθέματα προβάλλονται μπροστά από μία τρισδιά στατη ψη φιακή αναπαράσταση του πολεοδομικού ιστού μιας οργανωμένης πόλης, της Κασσώπης, που κτίσθη κε κατά τα πρότυπα των αποικιών που ίδρυσαν ισχυρά νοτιοελλαδικά κέντρα στα παράλια του Ιονίου.

Μία άλλη «μικρή ιστορία» εστιάζει στην πλούσια οπλική εξάρτυση των αρχαίων Ηπειρωτών, οι οποίοι έτσι προστάτευαν είτε το ευάριθμο και φημισμένο στον ευρύτερο αρχαίο κόσμο ζωικό τους κεφάλαιο από τους δασόβιους θηρευτές, είτε τον τόπο και τις εστίες τους από τους γείτονες, συγγενείς ή αλλοεθνείς, διεκδικητές. Από τον «τάφο του γενάρχη», την αρχαιότερη ανδρική ταφή γύρω από την οποία οργανώθηκε το νεκροταφείο ενός ενδοορεινού οικισμού στη λεκάνη της Κόνιτσας, τα αγχέμαχα και τα εκηβόλα όπλα καθώς και μεταλλικά στοιχεία που επένδυαν τον δερμάτινο θώρακα έχουν τοποθετηθεί όπως θα τα έφερε ο σεβαστός γενάρχης όταν ζούσε. Η «αναπαράσταση» συνδυάζεται με μία αφαιρετική  οπλοδόκη όπου στηρίζονται όρθια τα δόρατα (σήμερα από plexiglass, αφού το ξύλινο στέλεχος έχει αποσυντεθεί) με τις σιδερένιες αιχμές τους. Το «δάσος» αυτό από όπλα, ανάμεσα στα οποία παρεμβάλλονται και κράνη, ενέχει και την εκδοχή «ανάγνωσής» του ως μιας στρατιωτικής μοίρας. Ο φυσικός φωτισμός που εισέρχεται από τα υαλοστάσια και η θαμνώδης βλάστηση του αιθρίου, στο βάθος της προθήκης για τον οπλισμό, συνεισφέρουν στη σκηνική εντύπωση-σύνδεση του εξωτερικού χώρου με τον μουσειακό.

 Το κείμενο είναι μερική αναδημοσίευση απο το Περιοδικό Αρχαιολογία, Τεύχος 111, το οποίο μπορείτε να κατεβάσετε ολόκληρο εδώ.

Πληροφορίες
Διεύθυνση: Πλατεία 25ης Μαρτίου 6, 452 21 Ιωάννινα
Τηλ.: 26510 01050 / Fax: 26510 01052
Δικτυακός τόπος: www.amio.gr

Ωράριο λειτουργίας μουσείου
Δευτέρα: 13:30-20:00
Τρίτη-Κυριακή: 08:00-20:00

Ένα λεύκωμα που αναφέρεται στο Μουσείο και στην Ιστορία της Ηπείρου μπορείτε να βρείτε εδώ.

Επιμέλεια: Σωτηρία Τ.

Related posts:

• Alpha Bank - Έκθεση για τον Μέγα Αλέξανδρο
• Ο Μέγας Αλέξανδρος να μας φυλάει