Αποκάλυψη στη νεκρόπολη της Κρήτης

in Archaeology, Hellenic language / by Admin / on August 30, 2009 at 9:29 am /

Ο καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης μιλάει για τον πρωτοφανή θησαυρό του 8ου αιώνα π.Χ. που ήρθε προ ημερών στο φως στην αρχαία Ελεύθερνα

της ΜΑΡΙΑΣ ΘΕΡΜΟΥ Κυριακή 30 Αυγούστου 2009

Ο ήλιος είχε γείρει προ πολλού και το σκοτάδι έπεφτε αργά αλλά σταθερά. Οι άνθρωποι, όμως, που δούλευαν βουβοί μέσα στο σκάμμα, αντί να σταματήσουν, συνέχιζαν με όλο και περισσότερη ένταση. Μόνον οι ανάσες τους ακούγονταν- ίσως και οι κτύποι της καρδιάς τους- σμίγοντας με τους πρώτους ήχους της νύχτας.

1. Ο χώρος της ανασκαφής στη νεκρόπολη της αρχαίας Ελεύθερνας από ψηλά. Ενας θαλαμωτός μυκηναϊκός τάφος με θυραίο άνοιγμα και παραστάδες από λαξευμένους λίθους
2. Χρυσό επιστήθιο τελετουργικό αντικείμενο με κοκκίδωση στην περιφέρεια και στο κέντρο έναν άνδρα (λείπει η κεφαλή) που περοιστιχίζεται από δύο λιοντάρια, όπως βρέθηκε στον τάφο δίπλα στα οστά
3. Εργάτης μέσα στον κτιστό ταφικό θάλαμο επί το έργον. Μεγάλα αγγεία περιβάλλουν τις ταφές των τριών γυναικών που βρίσκονται στο κέντρο
4. Η ώρα της ανασκαφής. Ανάμεσα στα οστά των νεκρών γυναικών αστράφτει ένα χρυσό επιστήθιο κόσμημα (αριστερά) και στο κέντρο ένα χάλκινο βραχιόλι και ένα μικρό χάλκινο πριόνι

Οι φακοί, τα κινητά τηλέφωνα, οι αναπτήρες είχαν επιστρατευθεί για λίγο φως. Οι κινήσεις ήταν προσεκτικές, γρήγορες, καίριες, σαν να επρόκειτο για μια σοβαρή εγχείρηση. Ή μήπως μια τελετουργία;
Ο καθηγητής κ.Νίκος Σταμπολίδης θυμάται με συγκίνηση εκείνες τις ώρες στον κλειστό θάλαμο ενός κτιστού τάφου, τον οποίο έφερε στο φως πριν από μερικές ημέρες στην αρχαία Ελεύθερνα της Κρήτης. Τα οστά τριών γυναικών που βρέθηκαν σε αυτόν τον τάφο του 8ου αιώνα π.Χ., μαζί με μοναδικά και παράξενα χρυσά αντικείμενα και κοσμήματα από σπάνια υλικά, όπως αμέθυστος, φαγεντιανή, κορνεόλη, κεχριμπάρι, ορεία κρύσταλλος, ήλεκτρον, αιγυπτιακό μπλε, δεν συνιστούσαν απλώς μια πλούσια ταφή που παρέμενε ασύλητη μέσα στους αιώνες. Διότι μια απρόσμενη περίπτωση, ένα μυστήριο αναδυόταν σιγά σιγά μέσα από το χώμα. Μερικά από τα αντικείμενασύμβολα δεν είχαν θέση εκεί, δεν μπορεί να συνόδευαν γυναίκες αλλά μόνον άντρες, και μάλιστα ιερείς… Αλλα πάλι θα ήταν χρήσιμα για την παρασκευή φαρμάκων, αρωμάτων ή δηλητηρίων.
Μέσα στη σιωπή το μυαλό έτρεχε κάνοντας χίλιους συνειρμούς. Τι ήταν λοιπόν αυτές οι γυναίκες; Γιάτρισσες, μάντισσες ή ιέρειες; Ή μήπως, όπως θα λέγαμε σήμερα, φαρμακολύτριες;
Το σκηνικό έχει ως εξής: Η μεγαλύτερη σε ηλικία γυναίκα-περίπου 70 ετών, ενώ οι άλλες δύο ήταν γύρω στα 16-17- βρισκόταν στο κέντρο του δωματίου σε μια παράξενη στάση. Το κρανίο ήταν σχεδόν επάνω στη λεκάνη της, τα πλευρικά οστά είχαν απλωθεί προς αριστερά και δεξιά και τα πόδια ήταν λυγισμένα. «Η απόθεσή της ήταν περίεργη. Αν δεν συνέβη κατά την αρχαιότητα κάποιο ταφονομικό παράδοξο- δηλαδή δεν πέρασε ένας ασβός ή ένας αρουραίος ώστε να αναμοχλεύσει αυτά τα οστά-,τότε δεν αποκλείεται αυτή η γυναίκα να τάφηκε καθιστή»λέει ο κ. Σταμπολίδης. Η πιθανότητα άλλωστε ανακομιδής, τυμβωρυχίας ή αρχαιοκαπηλίας αποκλείεται καθώς όλα τα κτερίσματα βρέθηκαν στη θέση τους. Μπορεί να ερμηνευθεί όμως αυτή η στάση;

Χρυσό κόσμημα μοναδικού σχήματος με θέσεις για ένθετους ημιπολύτιμους λίθους

«Οχι, επί του παρόντος» απαντά ο ίδιος. Αλλωστε τα παράξενα συνεχίζονται, με την ύπαρξη γύρω της μιας σειράς αντικειμένων που επίσης δεν μπορεί να εξηγηθεί: Ενας μικρός χάλκινος ταύρος της γεωμετρικής εποχής, που βρίσκεται συνήθως σε ιερά όπως αυτό της Ολυμπίας, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν δίπλα στη νεκρή, αποτελεί καθαρά ιερατικό σύμβολο καθώς επιστέφει ένα σκήπτρο.
Κρατούσε σκήπτρο δηλαδή η σεβάσμια γυναίκα; Ενα χάλκινο πριονάκι, ένα πολύ μικρό, επίσης χάλκινο, κουταλάκι για τη μέτρηση δόσεων, μια μικρή ζυγαριά με δίσκο και αλυσίδα συνθέτουν ένα ακόμη παράξενο σύνολο. Και μαζί τους ορισμένοι μικροί κύλινδροι χρυσού, από τους οποίους αποκόπτονταν κομμάτια για χρήση. Σε τι μπορεί να της χρησίμευαν στη ζωή;

Χρυσό πορτρέτο δαιδαλικής μορφής με φενάκη (κόμμωση), περίτεχνο διάδημα κεφαλής και δυσερμήνευτα ακόμη αντικείμενα στο στήθος
Τα σύμβολα

Η γυναίκα φορούσε χρυσοκέντητα και καταστόλιστα φορέματα, όπως αποδεικνύουν τα ψήγματα χρυσού και οι εκατοντάδες χάντρες από φαγεντιανή που είναι απλωμένα γύρω της. (Αλλωστε και το χώμα γύρω από τα οστά φαίνεται ότι περιέχει αποσυντεθημένα οργανικά υλικά, όπως το ξύλο και το ύφασμα.)