Παράλληλα, στον βυθό του Παγασητικού και των Βορείων Σποράδων ο πλούτος των εκατοντάδων ναυαγίων αλλά και οι εξίσου εντυπωσιακοί βυθισμένοι αρχαίοι οικισμοί που έχουν εντοπιστεί κατά μήκος της ακτογραμμής παραπέμπουν σε χαμένες Ατλαντίδες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς χρονολογούνται από τη μέση εποχή του χαλκού.
Ο θαλάσσιος αρχαιολογικός πλούτος του Παγασητικού αποτέλεσε θέμα ημερίδας που διοργάνωσε η νομαρχία Μαγνησίας με τη συνεργασία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, της ΙΓ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Τουρισμού και του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΕΝΑΕ).
Η ενάλια έρευνα στην περιοχή, που διεξάγεται από την Αμαλιάπολη ως τις Νηές, έχει συμβάλει στον εντοπισμό περίπου 14 ναυαγίων και δύο πρώην χερσαίων εγκαταστάσεων, οι οποίες σήμερα βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του νερού.

Χαμένες πολιτείες
Ο νεολιθικός οικισμός του Αγίου Πέτρου εντάσσεται στο πλαίσιο των πρώιμων εγκαταστάσεων στο νησιωτικό Αιγαίο μετά το 10.000 π.Χ., στη διάρκεια δηλαδή της μεσολιθικής και νεολιθικής εποχής, και συνδέεται με τις πρώτες απόπειρες ανθρώπινων ομάδων να ταξιδέψουν στη θάλασσα και να κατοικήσουν σε απομονωμένα και ιδιόμορφα νησιωτικά περιβάλλοντα.
Όπως ανέφερε ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Νίκος Ευστρατίου, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο Άγιος Πέτρος ήταν ένα νεολιθικό χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά στη μία πλευρά ενός ακρωτηρίου που εισχωρούσε στη θάλασσα. Πρόκειται για το ίδιο ακρωτήριο που τις επόμενες χιλιετίες μετατράπηκε σε νησί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
Τα πλούσια ευρήματα της αρχαιολογικής έρευνας καταδεικνύουν έναν οικισμό ο οποίος ιδρύθηκε στη θέση αυτή στα μέσα της 6ης χιλιετίας (5.000 π.Χ.) και είχε διάρκεια τουλάχιστον χίλια χρόνια με επαφές με τη γειτονική Θεσσαλία, την απέναντι Ανατολία και τα Βαλκάνια.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η περίπτωση του νησιωτικού οικισμού του Αγίου Πέτρου παραμένει ένας από τους πλέον φιλόδοξους στόχους της ενάλιας αρχαιολογικής έρευνας σε ολόκληρο το Αιγαίο για τη νεολιθική αλλά και για ακόμη παλαιότερες περιόδους, όπως έχουν δείξει στοιχεία αρχαιολογικής έρευνας σε γειτονικά υποβρύχια σπήλαια της περιοχής (Μουστέρια περίοδος).
Ο δεύτερος οικισμός, κατά τον αρχαιολόγο Ηλία Σπονδύλη, μέλος του δ.σ. του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιοτήτων, “σύμφωνα με τα υπάρχοντα θραύσματα αγγείων τοποθετείται στη μέση εποχή χαλκού, γύρω στο 1700 π.Χ., ενώ υπάρχουν επίσης τμήματα τοίχων τα οποία είναι κατεστραμμένα σε μεγάλο ποσοστό, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να προσδιορίσουμε επακριβώς, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, τη χρήση τους, ενώ εντοπίστηκαν επίσης άδειοι κιβωτιόσχημοι τάφοι”.

Το ναυάγιο της Περιστέρας
Το σημαντικότερο ναυάγιο, που χρονολογείται τον 5ο αιώνα π.Χ., φαντάζει επιβλητικό στον βυθό της νήσου Περιστέρας Αλοννήσου, των Βορείων Σποράδων. Πρόκειται για ένα εμπορικό πλοίο-κολοσσό, πολύ μεγαλύτερο εκείνων που γνώριζε μέχρι σήμερα η επιστημονική κοινότητα. Το ορατό μήκος του είναι 30 μ. επί 12 μ., ενώ το βάρος του φορτίου του υπολογίζεται πάνω από 120 τόνους.
Το πλοίο μετέφερε γύρω στους 3.000-4.000 αμφορείς οίνου, κυρίως από τη Μακεδονία και τις Σποράδες, καθώς και φορτίο αττικών μελαμβαφών αγγείων συμποσίου, όπως κύλικες με εμπίεστη και εγχάρακτη διακόσμηση, κύπελλα, πινάκια, ορειχάλκινους κάδους, οινοχόες κτλ. Όλα τα σκεύη έχουν άριστη τεχνική με στιλπνό μαύρο γάνωμα, σύμβολο της αθηναϊκής τους ταυτότητας.
Το ναυάγιο ανασκάπτεται τμηματικά και κατά διαστήματα από το 1992, ενώ το 2000 αποκαλύφθηκαν τα πρώτα 82 μικρά τεμάχια ξύλου από το σκαρί του πλοίου. Παρόλο που τα τεμάχια δεν επαρκούσαν για τη συνολική εξαγωγή συμπερασμάτων, εντούτοις έδωσαν μια αρχική εικόνα της μεθόδου κατασκευής και του μεγέθους του εμπορικού πλοίου.
“Ευελπιστούμε ότι η ανασκαφή του ναυαγίου θα συνεχιστεί και στα εναπομείναντα 248 τ.μ., ενώ μόνο με τη φαντασία μπορούμε να σκεφτούμε τι αναμένεται να βρεθεί. Ένα πλούσιο εμπορικό θα μπορούσε να μεταφέρει αγάλματα, νομίσματα, οπλισμό, κοσμήματα και άλλα αντικείμενα εξαιρετικού ενδιαφέροντος”, τόνισε η διευθύντρια της ανασκαφής, αρχαιολόγος Ελπίδα Χατζηδάκη.
Το ναυάγιο της Περιστέρας ξεχωρίζει λόγω του ασυνήθιστα μεγάλου μεγέθους του. Έχει δε προβληθεί διεθνώς, και τα ανασκαφικά συμπεράσματα διδάσκονται σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, αποτίοντας φόρο τιμής στις εξαίρετες ναυτικές γνώσεις και ικανότητες της Ελλάδας ακόμη και στην εποχή του εμφύλιου σπαραγμού του Πελοποννησιακού πολέμου.

Υποβρύχια μουσεία