Ηδη το 1834, λίγο μετά την απελευθέρωση, ένας γνωστός αρχιτέκτονας της εποχής, ο L. von Klenze, προγραμματίζει ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στην Ακρόπολη, τις οποίες αναλαμβάνουν ο αρχαιολόγος L. Ross, ο μετέπειτα πρώτος καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τους αρχιτέκτονες Ε. Schaubert και Ch. Hansen. Η σημαντικότερη εργασία τους ήταν ασφαλώς η αναστήλωση του κομψού ναού της Αθηνάς Νίκης, κατεδαφίζοντας έναν προμαχώνα που είχαν κτίσει οι Τούρκοι με τα κομμάτια του αρχαίου αυτού κτίσματος το 1686, προκειμένου να ενισχύσουν την άμυνα του κάστρου της Ακρόπολης.

Το 1842 ο Κυριάκος Πιττάκης, ο πρώτος έλληνας αρχαιολόγος του νεοσύστατου κράτους, μαζί με τον Αλ. Ρίζο – Ραγκαβή, διεξάγει σημαντικές αναστηλωτικές εργασίες στον Παρθενώνα, στο Ερεχθείο και στον χώρο μπροστά από τα Προπύλαια, Ο Πιττάκης πρωτοστατεί και στην περισυλλογή και προστασία των αρχαιοτήτων που βρίσκονταν διάσπαρτες σ’ όλη την έκταση του ιερού Βράχου, Το 1846-47 ο Γάλλος Paccard αναστηλώνει την περίφημη πρόσταση των Καρυατίδων του Ερεχθείου, ενώ στα 1870-72 έχουμε σημαντικές επεμβάσεις στη δυτική είσοδο του Παρθενώνα.

Οι μεγάλες ανασκαφές της Ακρόπολης έγιναν στην πενταετία 1885-1890 από τον Π. Καββαδία με τη συμμετοχή του αρχιτέκτονα G. Kawerau και αφού προηγουμένως είχαν απομακρυνθεί όλα σχεδόν τα μεσαιωνικά οικοδομικά λείψανα και αυτά της τουρκοκρατίας. Μέσα σε πέντε χρόνια «σαρώθηκε» όλη η περιοχή της Ακρόπολης και η αρχαιολογική σκαπάνη έφτασε μέχρι το φυσικό βράχο. Σίγουρα πολλαπλό θα ήταν το κέρδος για την επιστήμη της Αρχαιολογίας και ασφαλώς και για τα ίδια τα μνημεία αν οι ανασκαφές αυτές γίνονταν με πιο αργούς ρυθμούς.

Ενας δυνατός σεισμός που πλήττει την Αθήνα το 1894 προκαλεί σημαντικές ζημιές και στον Παρθενώνα, Συστήνεται τότε μια διεθνής επιτροπή ειδικών με σκοπό την αναζήτηση τρόπου καλύτερης προστασίας του. Ετσι από το 1898 ως το 1902 στον ναό της Αθηνάς Παλλάδας έχουμε διάφορες στερεωτικές, ως επί το πλείστον, εργασίες, με υπεύθυνο τον νομομηχανικό Κ Μπαλάνο. Το ίδιο πρόσωπο από το 1902 ως το 1909 αναστηλώνει το Ερεχθείο και από το 1909 ως το 1917 τα Προπύλαια. Στη δεκαετία 1923-1933 ο Μπαλάνος επανέρχεται στον Παρθενώνα με σοβαρές επεμβάσεις, αναστηλώνοντας σημαντικά τμήματα του.

Η μεγάλη χρήση σιδήρου που έγινε κατά τη διάρκεια όλων αυτών των εργασιών, η οξείδωση του οποίου προκαλεί ανεπανόρθωτες ζημιές στο μάρμαρο, η χρησιμοποίηση οπλισμένου σκυροδέματος, η απολάξευση των θραυσμένων επιφανειών των αρχαίων μελών για να συμπληρωθούν αυτά με καινούργιο μάρμαρο, είναι ορισμένα από τα σοβαρά μειονεκτήματα των παλαιών επεμβάσεων.

Με άλλα λόγια όλες οι παραπάνω εργασίες παρείχαν μάλλον πρόσκαιρη προστασία στα μνημεία, υπονομεύοντας όμως σοβαρά το μέλλον τους. Στο μεταξύ ο ναός της Αθηνάς Νίκης και ο πύργος πάνω στον οποίο πατά απειλούνταν άμεσα με κατάρρευση. Αποφασίζεται η αποξήλωση και επανασυναρμολόγηση των μελών τους, εργασίες που άρχιζαν το 1935 με τον Μπαλάνο και ολοκληρώθηκαν το 1940 με τον γνωστό αρχαιολόγο – αρχιτέκτονα Αν. Ορλάνδο, ο οποίος από το 1942, θα αναλάβει και τη διεύθυνση όλων των στερεωτικών και αναστηλωτικών εργασιών του Ιερού Βράχου, όπως στα Προπύλαια και στον Παρθενώνα.

Στις τελευταίες δεκαετίες διάφοροι παράγοντες και κυρίως η μόλυνση τοιι περιβάλλοντος έχουν επιταχύνει τη φθορά των μαρμάρων της Ακρόπολης, τα οποία, ανάμεσα στα άλλα, γυψοποιούνται με καλπάζοντα ρυθμό.

Για να αντιμετωπιστεί η όλη κατάσταση, η ελληνική πολιτεία σύστησε τον Φεβρουάριο του 1975 μια διεπιστημονική επιτροπή ειδικών, θεσμός που υφίσταται με ιδιαίτερη επιτυχία ως σήμερα, ευτυχώς απαλλαγμένος από τις γνωστές μας κομματικές σκοπιμότητες, που συχνά ταλαιπωρούν αυτόν τον τόπο.

Πρόκειται για την Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης, που με την οικονομική ενίσχυση του ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ενωσης και σε συνεργασία με την Α’ Εφορεία Αρχαιοτήτων, έχει αναλάβει το βαρύ έργο της προστασίας, αποκατάστασης, μελέτης και ανάδειξης των «περικλείων έργων».

Δεν είναι δυνατόν λόγω περιορισμένου χώρου να αναφερθούν όλες οι εργασίες που γίνονται τα τελευταία χρόνια πάνω στην Ακρόπολη, μερικές από τις οποίες έχουν ήδη ολοκληρωθεί, όπως πχ στο Ερεχθείο. ‘Αλλες αποβλέπουν στο να θεραπευθούν ή να περιοριστούν πολλές και ποικίλης προέλευσης φθορές που έχουν προκληθεί στα μνημεία, όπως και στον ίδιο τον Βράχο. Ολα τα σιδερένια στοιχεία, κυρίως προσθήκες των παλαιών αναστηλώσεων, αντικαθίστανται με τιτάνιο, υλικό ανοξείδωτο. Οχι λιγότερο σημαντική είναι η εμπεριστατωμένη τεκμηρίωση των μνημείων, που γίνεται με τη βοήθεια σύγχρονης τεχνολογίας και μερικές φορές και με πρωτότυπους μηχανισμούς, Συγκεντρώνονται δηλαδή όλες οι δυνατές πληροφορίες γι’ αυτά, ενώ γίνονται λεπτομερείς μετρήσεις, αποτυπώσεις και φωτογραφίσεις τους.

Οι αναστηλωτικές και άλλες εργασίες που γίνονται τα τελευταία χρόνια έχοuν λαμπρά αποτελέσματα.

Μια άλλη σπουδαία εργασία αποβλέπει στην αρχειοθέτηση όλων των κατάσπαρτων στην περιοχή αρχαίων μαρμάρων. Επιδιώκεται η αναγνώρισή τους και, αν είναι δυνατόν, η επανατοποθέτηση στην αρχική τους θέση. Εστω και καθυστερημένα έγινε η σωτήρια μεταφορά στο Μουσείο όλων των κομματιών που φέρουν γλυπτή διακόσμηση, ενώ στα ίδια τα μνημεία τοποθετούνται, ή υπάρχει πρόθεση να τοποθετηθούν, πιστά τους αντίγραφα από τσιμέντο ειδικής σύνθεσης. Ακόμη διερευνάται και ενισχύεται η στατικότητα των μνημείων. Οι αναστηλωτικές εργασίες και γενικότερα όλες οι επεμβάσεις στα μνημεία γίνονται, σε γενικές γραμμές, με βάση τις αρχές του Διεθνή Χάρτη Αναστήλωσης, γνωστού ως Χάρτη της Βενετίας, από την πόλη που διατυπώθηκαν το 1964.

Ολα αυτά συνοδεύονται από πλήρεις μελέτες που αφορούν την αρχική μορφή των μνημείων και τη μετέπειτα ιστορία τους. Συγχρόνως διατυπώνονται και προτάσεις σχετικές με τη συντήρηση και αποκατάσταση τους, οι οποίες και υπόκεινται στην έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Χρήσιμη είναι και η κατά καιρούς διοργάνωση στην Αθήνα διεθνών συναντήσεων, όπως αυτή που έγινε πρόσφατα, όπου μετέχουν ειδικοί από όλο τον κόσμο οι οποίοι και εκφράζουν τις απόψεις τους για τις υποβαλλόμενες προτάσεις.

Χωρίς αμφιβολία οι εργασίες επάνω στην Ακρόπολη έχουν λαμπρά αποτελέσματα επειδή, εκτός των άλλων, έχουν την τύχη να σχεδιάζονται και να εκτελούνται από εξαιρετικά προικισμένους αρχιτέκτονες, αρχαιολόγους, μηχανικούς, χημικούς, φωτογράφους, σχεδιαστές, συντηρητές, μαρμαράδες κ,ά. Ανάμεσά τους υπάρχουν και άτομα πραγματικά ιδιοφυή, για τα οποία θα πρέπει να είμαστε υπερήφανοι, αν και κάποιες απόψεις τους, ορισμένες φορές, έχει κανείς την εντύπωση ότι προκύπτουν μετά από συνομιλία με την… Πυθία.