Αυτή είναι η παραδοσιακή αρχή της ιστορίας που οδήγησε στην ανακάλυψη ενός σπουδαίου αρχαίου αγάλματος: της Αθηνάς του Αρέτσο. Αιώνες μετά και αφού η Αθηνά θα έχει υποστεί διάφορες επεμβάσεις, θα έχει προβληματίσει ως προς την προέλευση και τη χρονολόγησή της και ακόμη θα έχει αλλάξει ιδιοκτήτες και σπίτια, έρχεται στην Αθήνα. Επισκέπτρια στον τόπο καταγωγής της για να θαυμάσει και να τη θαυμάσουν. Θα τη φιλοξενήσει από τις 18 Νοεμβρίου το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στο πλαίσιο της συνεργασίας του με το Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας.

Μόλις το 2008 ολοκληρώθηκε η συντήρηση του αγάλματος, που διήρκεσε εννέα χρόνια. Η αιτία βρίσκεται στις περιπέτειες της Αθηνάς οι οποίες ξετυλίγονται σαν αστυνομικό μυ θιστόρημα που αφηγείται ο διευθυντής του μουσείου κ. Νίκος Σταμπολίδης.

Εναν χρόνο μετά την αποκάλυψή του, το 1542, το άγαλμα μεταφέρθηκε στη Φλωρεντία και περιήλθε στην ιδιωτική συλλογή του δούκα Κόζιμο Α΄ των Μεδίκων. Επιθυμία του ήταν να διακοσμήσει το γραφείο του στο Παλάτσο Βέκιο και έτσι η Αθηνά στριμώχθηκε σε ένα μάλλον μικρό δωμάτιο μαζί άλλα έργα τέχνης: μινιατούρες, πολύτιμους λίθους, μετάλλια και μικρά χάλκινα αγάλματα, ετρουσκικά και ρωμαϊκά. Για τους Λατίνους ήταν η δική τους θεά Αθηνά, η Μινέρβα.

Το χέρι
Εναν αιώνα αργότερα, το 1676, το άγαλμα μεταφέρεται στην Πινακοθήκη των Ουφίτσι και στα χρόνια που ακολουθούν πολλοί, όπως φαίνεται από τις σημειώσεις που υπάρχουν στα ευρετήρια της Πινακοθήκης αλλά και από σχέδια και χαρακτικά των αρχών του 18ου αιώνα, θα επιχειρήσουν να αποκαταστήσουν τα ελλείποντα μέρη του: ένα μεγάλο τμήμα στο κάτω μέρος της πίσω όψης, ένα τμήμα από το φίδι που επέστεφε το κράνος της και κυρίως το χέρι.

Τελευταία και πιο γνωστή επέμβαση ήταν αυτή που έκανε το 1785 ο Φραντσέσκο Καραντόρι, ο οποίος εκτός των άλλων χύτευσε και ένα δεξί χέρι σε προτεταμένη στάση. Είναι γνωστό άλλωστε ότι πολλοί καλλιτέχνες εκείνη την εποχή επιδίδονταν σε προσθήκες και μετατροπές των αρχαίων αγαλμάτων είτε με κομμάτια από άλλα αρχαία είτε με νέα. Και αυτό χωρίς να θεωρείται καλλιτεχνικό αδίκημα, κάθε άλλο μάλιστα, αφού υπήρχε πελατεία γι΄ αυτά τα νόθα έργα.

Για περισσότερο από 200 χρόνια το άγαλμα διατήρησε αυτή τη μορφή με τη βεβαιότητα ότι πρόκειται για ένα ρωμαϊκό αντίγραφο του 1ου μ.Χ. αιώνα. Ωσπου το 2000 η Εφορεία Αρχαιοτήτων της Τοσκάνης και το Κέντρο Συντήρησης αναλαμβάνουν να εξετάσουν την Αθηνά σε βάθος. «Τότε μόνο διαπιστώθηκε ότι τα κενά είχαν συμπληρωθεί από υδρόφιλα υλικά που ευνοούσαν την υγρασία και κατέστρεφαν τον χαλκό,ενώ το εσωτερικό ξύλινο στήριγμα επάνω στο οποίο είχαν καρφωθεί τα μέρη του αγάλματος ήταν σαρακοφαγωμένο!»  λέει ο κ. Σταμπολίδης.

Η έκπληξη
Σιδερένιοι σύνδεσμοι και καρφιά που είχαν σκουριάσει, γύψος και στόκος που είχαν αλλοιωθεί, στρώματα κεριού και βερνικιών που είχαν καλύψει την επιφάνεια του γλυπτού, όλα αφαιρέθηκαν. Και η επανασυναρμολό γηση του αγάλματος έφερε την έκπληξη. Γιατί η κλίση του κεφαλιού είναι πλέον διαφορετική και το πρόσθετο χέρι δεν ταιριάζει στο γλυπτό. Αλλά δεν είναι τα μόνα.

Η μελέτη των τεχνικών κατασκευής έδειξε ένα εκλεπτυσμένο έργο φιλοτεχνημένο από κράμα χαλκού χωρίς μόλυβδο, με ομοιομορφία στο πάχος και εξαιρετικά ακριβή χύτευση των επί μέρους τμημάτων του.

«Η Αθηνά από το Αρέτσο αποτελεί χωρίς καμία αμφιβολία την εξέλιξη του αγαλματικού τύπου της Αθηνάς του Βεσκοβάλι (περί το 330 π.Χ.) και επομένως πρόκειται για ένα πρωτότυπο έργο που χυτεύθηκε σε κάποιο ελληνικό εργαστήριο στις αρχές του 3ου π.Χ.αιώνα, δηλαδή περί το 300-280 π.Χ.» λέει ο κ. Σταμπολίδης. Το ερώτημα ωστόσο πώς αυτό το άγαλμα βρέθηκε στο Αρέτσο δεν μπορεί να απαντηθεί, αν και το πιθανότερο είναι ότι ακολούθησε τη μοίρα πολλών ακόμη έργων τέχνης που μεταφέρθηκαν από τις κατακτημένες από τους Ρωμαίους ελληνικές επαρχίες στην Ιταλία.

Με την Αθηνά πάντως εγκαινιάζεται ο θεσμός των «Αναπάντεχων επισκέψεων» του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που επιφυλάσσει και άλλες εκπλήξεις στο μέλλον. Η Αθήνα πάντως αποτελεί για την Αθηνά τον δεύτερο σταθμό της περιοδείας της ανά τον κόσμο, με πρώτο το Τόκιο. Μαζί της έρχεται και το αντίγραφο του αγάλματος όπως ήταν προ της συντήρησης.