ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑ

 

Κατά καιρούς αναφερθήκαμε, από τις στήλες του παρόντος περιοδικού, στα τέσσερα αγόρια του Εμμ. Παπά που έλαβαν μέρος στην επανάσταση, που τα τρία από αυτά έπεσαν μαχόμενα εκτελώντας το καθήκον τους.

Ποια ήταν όμως τα άλλα παιδιά του και τι απέγιναν μετά την κατάπνιξη της επανάστασης στη Μακεδονία;

Στην παρούσα εργασία θα προσπαθήσουμε να δώσουμε αρκετά στοιχεία παρμένα από τα Ιστορικά Αρχεία του Κράτους που είναι δημοσιευμένα σε αρκετά Βιβλία διαφόρων συγγραφέων, αλλά και από άλλες πηγές της τοπικής κοινωνίας της γενέτειρας του ήρωα, όπως διασώθηκαν από την παράδοση.

Ο Εμμ. Παπάς σε ένα κατατοπιστικό του σημείωμα για τα μέλη της οικογενείας του, σημείωνε το όνομα την ημέρα και ώρα που γεννιόταν το κάθε παιδί του. Έτσι έγραφε:

1793. Μαΐου αη’ (18) Ντοβίστα. Σημείωσις προς ενθύμησιν των κατωτέρω.

(Οι ώρες είναι με το παλιό ημερολόγιο. Πρώτη ώρα η έκτη πρωινή)

Σήμερον, την αή Μαΐου επανδρεύθηκα εγώ ο Εμμανουήλ Παπάς. (Σημ. Συντ. : Τη Φαίδρα)

1794. Αυγούστου 25, ημέρα Παρασκευή το βράδυ, εις τας πέντε ώρας εγεννήθηκεν ο Αθανασάκης.

1796. Ιουνίου 13.Ημέρα Παρασκευή το μεσημέρι εις τας έξη ώρας εγεννήθηκεν ο Αναστασάκης μου.

1798. Σεπτεμβρίου 29.- Ημέρα Τρίτη το εσπέρας, εις τας τρεις ώρας εγεννήθη ο Γιαννάκης μου.

1801. Απριλίου 13. Ημέρα Σαββάτο, εις τας δέκα ώρας εγεννήθη η Νεραντζή μου.

1803 . Μαρτίου 7. Ημέρα Σαββάτο τα ξημερώματα εις τας οκτώ ώρας εγεννήθη ο Νικολάκης μου.

1805. Μαΐου 24. Εις τας 6 ώρας εγεννήθη ο Μιχαήλος μου. Ημέρα Τρίτη το πρωί.

1807. Αυγούστου 25 ημέρα Κυριακή το βράδυ εις τας ώρας τρεις ο Γεώργης.

1809. Μαΐου 19 ημέρα Τετράδη εις τας οκτώ ώρας της ημέρας εγεννήθη η Ελένη μου.

1811. Οκτωβρίου 23. Ημέρα Δευτέρα το βράδυ ώρα Τρίτη εγεννήθη ο Αλέξανδρος μου.

1813. Οκτωβρίου 23. Ημέρα Πέμπτη ώρα πέντε της ημέρας, εγεννήθη η Ευφροσύνη μου.

1816. Αυγούστου 26. Ημέρα Κυριακή το βράδυ εις τας ώρας δύο, εγεννήθη ο Κωστάκης μου.

Το έγγραφο αυτό διορθώνει κάθε λάθος που έχει γραφεί σε διάφορα βιβλία, τόσο ως προς τον αριθμό των παιδιών, όσο και ως προς το γένος αυτών (αγόρια-κορίτσια). Επίσης διορθώνει και κάποιες ασάφειες για τη δράση ορισμένων αγοριών σχετικά με τη συμμετοχή τους στην επανάσταση αφού ήταν αδύνατον να λάβουν μέρος όλα τα παιδιά του λόγω της ηλικίας τους.

Η σύζυγος του Εμμ.Παπά λεγόταν Φαίδρα, αλλά πιο γνωστή ήταν με το όνομα Αφένδρα.

Στα 1817 ο Εμμ. Παπάς βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, για να αποφύγει τις εχθρικές προθέσεις του διοικητή των Σερρών Γιουσούφ. Στην Πόλη ο Παπάς, με τις γνωστές του γνωριμίες κατόρθωσε να εισπράξει από το Γιουσούφ ένα υπόλοιπο του χρέους του με τη μεσολάβηση ανθρώπων του Σουλτάνου. Την εποχή αυτή τις επιχειρήσεις του διευθύνουν εις μεν τις Σέρρες οι γιοι του Αθανάσιος και Ιωάννης, εις δε τη Βιέννη ο Αναστάσιος και ο Νικόλαος οι οποίοι βρισκόταν εκεί από πιο μπροστά, όπου σπούδαζαν σε σχολεία της Αυστρίας και Γερμανίας.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΕΜΜ. ΠΑΠΑΣ

Ενώ ο Παπάς ετοιμαζόταν για το μεγάλο αγώνα αγοράζοντας όπλα από την Πόλη τα οποία στις 23 Μαρτίου μετέφερε ο ίδιος στο Άγιο Όρος, ο Αθανάσιος για μεγάλο διάστημα παρέμεινε στις Σέρρες, στην αρχή διευθύνοντας τις επιχειρήσεις του πατέρα του και μετά την έκρηξη της επανάστασης κρυπτόμενος για να αποφύγει την οργή των Τούρκων (ομολογία της ανεψιάς του Ζωής κόρης του Κων/νου). Όταν όμως οι Τούρκοι πυρπόλησαν το σπίτι του ήρωα και δήμευσαν την περιουσία του. φυλακίζοντας μάλιστα για 5 χρόνια όλα τα ανήλικα παιδιά του με τη γυναίκα του, ο Αθανάσιος πηγαίνει στη Βιέννη όπου βρίσκει τα αδέλφια του Νικόλαο που ήταν την εποχή εκείνη 16 ετών και που πήγαινε σε σχολείο και τον Μιχαήλ. Ο Αναστάσιος στο μεταξύ είχε φύγει από τη Βιέννη και πολεμούσε στη Μολδοβλαχία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Λίγο αργότερα ο Αθανάσιος μαζί με τον αδελφό του Νικόλαο, μέσω Τεργέστης κατεβαίνουν στην επαναστατημένη Ελλάδα και παίρνουν μέρος σε πολλές μάχες.Από έγγραφο του Αρχείου της Ύδρας φαίνεται ότι ο Αθανάσιος βρισκόταν το 1824 στο Ναύπλιο και ήταν καπετάνιος με 2 υποκαπεταναίους το Βασίλη Αθηναίο και Νικόλαο Εμμ. Παπά δηλαδή τον αδελφό του, που στην αρχή τον είχε μαζί του προφανώς για να τον προστατεύει επειδή ήταν μικρός. Ο Αθηναίος είχε 7 ομαδάρχες με 9 άνδρες η κάθε ομάδα και ο Νικόλαος 4 ομαδάρχες με 9 άνδρες σε κάθε ομάδα που ήταν από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Στα μέσα του 1824 όταν κινδύνευε η Ύδρα από τους τουρκοαιγυπτίους, 1000 Μακεδόνες προσέτρεξαν να Βοηθήσουν τους Υδραίους και ανάμεσα τους και τα αδέλφια Αθανάσιος και Νικόλαος Εμμ.Παπά.

Ο Αθανάσιος πολέμησε μαζί με τους Μακεδόνες καπεταναίους Γάτσο και Καρατάσο τους Τούρκους στη Στερεά Ελλάδα και σε μια φονική μάχη κοντά στις Θερμοπύλες πιάστηκε αιχμάλωτος. Το Δεκέμβριο μήνα ο Αθανάσιος οδηγήθηκε δέσμιος στην Ακρόπολη των Αθηνών με σκοπό να μεσολαβήσει για την παράδοση στους Τούρκους. Επειδή όμως κατά τις διαπραγματεύσεις ο Αθανάσιος έδινε να καταλάβουν οι Έλληνες πως δεν έπρεπε να παραδοθούν λίγο αργότερα οι Τούρκοι τον κρέμασαν στη Χαλκίδα.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΕΜΜ. ΠΑΠΑΣ

Ο Αναστάσιος είναι ο μόνος από τα τέσσερα παιδιά του ήρωα που έλαβαν μέρος στην επανάσταση και που επέζησε. Σπούδασε σε σχολεία της Αυστρίας και της Γερμανίας και διηύθυνε τις εμπορικές επιχειρήσεις του πατέρα του στη Βιέννη. Γύρω από τις σπουδές του και τη μόρφωση του υπάρχουν πάρα πολλές επιστολές του στο Φάκελο του Εμμ. Παπά στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία, που μέσα από αυτές μαθαίνουμε την πλατιά του μόρφωση και το πλήθος των γνωριμιών του στις χώρες όπου ζούσε, γραμμένες όλες στα Γερμανικά. Φίλοι του και γνωστοί διάφοροι καθηγητές πανεπιστημίων, αλληλογραφούν μαζί του και φιλέλληνες όπως ο καθηγητής Peter Brunner που του γράφει: “…ο ίδιος πόθος, που ωθούσε τους αρχαίους Έλληνες να γνωρίσουν ξένες χώρες και την αλήθεια, κινεί και τον Αναστάσιο Παπά. Και αυτό τον κάνει άξιο των προγόνων του”.

Με την έναρξη της επανάστασης στη Μολδοβλαχία αφήνει τις εμπορικές επιχειρήσεις και προσπαθεί να κατέλθει στην Ελλάδα για να πολεμήσει. Προηγουμένως αγωνίζεται με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Ρουμανία και μετά το τέλος της επανάστασης συλλαμβάνεται από τους αυστριακούς στην Τεργέστη, φυλακίζεται και αργότερα τον βλέπουμε στην Ελλάδα στην Ύδρα, που λόγω της καλής οικονομικής κατάστασης που είχε, προσπάθησαν διάφοροι παράγοντες να τον πλησιάσουν για να εκδώσει εφημερίδα. Πολέμησε στη Ρούμελη και τον βρίσκομε ανάμεσα στους πολιορκημένους του Μεσολογγίου, όπου κάποιος φίλος του Κυριακίδης του αφιέρωσε μερικούς στίχους που έλεγαν:

“Φίλε Παπά δεν ήλπιζα ποτέ εδώ ν’ανταμωθούμεν

Στο Μεσολόγγι το λαμπρόν, όπου και πολεμούμεν.

Εύχομαι όμως εκ ψυχής πάλιν ν’ανταμωθούμεν

Και ως Έλληνες απτόητοι παντού να πολεμούμεν

Όχι να πολιορκούμεθα, αλλά να πολιορκούμεν…”

Μετά την έξοδο του Μεσολογγίου, όπου διασώθηκε, ο Αναστάσιος έλαβε μέρος και στις τελευταίες μάχες του αγώνα και μετά την απελευθέρωση έγινε προσωρινά έπαρχος των Πατρών και αργότερα διορίστηκε δικαστικός και έγινε πρωτοδίκης στην Πάτρα. Παντρεύτηκε την ανεψιά του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ χωρίς ν’ αφήσει απογόνους.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΜΜ. ΠΑΠΑΣ

Ο Ιωάννης ήταν ο τριτότοκος γιος του Εμμ. Παπά που κατά την παραμονή του πατέρα του στην Κωνσταντινούπολη τον ακολουθούσε σε όλες τις προετοιμασίες για την αγορά των όπλων και την μεταφορά τους στο Άγιο Όρος. Βρισκόταν πλάι στον πατέρα του επίσης σε όλες τις φάσεις του πολέμου στη Χαλκιδική και έκανε το σύνδεσμο στα διάφορα τμήματα των επαναστατών για συντονισμό των ενεργειών τους. Αυτό φαίνεται και από τις διάφορες επιστολές που έστελνε ο Παπάς σε διαφόρους αποδέκτες μέσα στις οποίες αναφέρεται το όνομα του Ιωάννη. Κατά την αναχώρηση του Εμμ. Παπά από τη Χαλκιδική για τη νότια Ελλάδα μετά την καταστολή της επανάστασης, ο Ιωάννης ακολουθούσε τον πατέρα του και μάλιστα παραβρέθηκε στις τελευταίες στιγμές της ζωής του, όταν πλέοντος το καράβι που τον μετέφερε από το ακρωτήρι του Καφηρέα απέθανε από αποπληξία.

Όταν συναντήθηκε με άλλους καπεταναίους στη νότια Ελλάδα είχε και ο Ιωάννης τη φήμη καλού πολεμιστή από τις πολλές μάχες που έδωσε στη Χαλκιδική. Οργάνωσε κι αυτός δικό του τμήμα αποτελούμενο κυρίως από Μακεδόνες και προσκολλήθηκε με άλλες δυνάμεις στην Πελοπόννησο πολεμώντας τον εχθρό. Η παλικαριά του, όμως, φαίνεται όταν αργότερα εξ αιτίας του εμφυλίου πολέμου η Πελοπόννησος βρισκόταν σε άσχημη τακτική κατάσταση, με τον Κολοκοτρώνη στη φυλακή και τους Τούρκους να καίνε και να ρημάζουν τα πάντα και ο Ιμπραήμ να ανεβαίνει από την Καλαμάτα προς τα βόρεια αφήνοντας πίσω του ερείπια. Ο Ιωάννης με δύναμη 50 παλικαριών έσμιξε με τα παλικάρια του Παπαφλέσσα και αποφάσισαν να αμυνθούν στο Μανιάκι γνωρίζοντας εκ των προτέρων τον άνισο αγώνα και το θάνατο που τους περίμενε. Δεν λύγισαν και πολέμησαν τον οργανωμένο Αιγυπτιακό στρατό, πέφτοντας μαχόμενοι όλοι στο πεδίο της μάχης. Το γεγονός αυτό το περιγράφει ο στρατιωτικός ιστορικός και οικογενειακός φίλος του Ιωάννη ο Κασομούλης γράφοντας:

“…είχεν μαζί του ο Παπαφλέσσας έως 250 Έλληνας. Μαζί του ήτον και ο παιδιόθεν φίλος μου, νέος, γενναίος, υιός πατρός γενναίου Γιαννάκης Εμμανουήλ Παπάς. Και άλλο δυστύχημα. Εχάθη αυτού και ο υιός του Εμμ. Παπά”.

ΝΕΡΑΝΤΖΩ ΕΜΜ. ΠΑΠΑ

Η Νεραντζή, κόρη του ήρωα, μετά την αποφυλάκιση της στα 1826 από τους Τούρκους, όπου εκρατείτο μαζί με όλα τα ανήλικα αδε’λφια της και τη μητέρα της, για να αποφύγει τις καταπιέσεις των Τούρκων θα πρέπει να φυγαδεύτηκε στη Ρουμανία όπως και άλλα μικρότερα αδέλφια της που έφυγαν για άλλα μέρη εκτός των Σερρών, πλην του μικρότερου Κωνσταντίνου. Παντρεύτηκε και απόκτηση μία κόρη τη Σοφία που ζούσε στη Βραΐλα σε άθλια οικονομική κατάσταση, όπως μας περιγράφει αργότερα ο αδελφός της Κωνσταντίνος σε μια επιστολή του προς την τότε Κυβέρνηση (1865).

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ

Ο πέμπτος κατά σειρά γεννήσεως ο Νικολάκης όπως τον έλεγε ο πατέρας του, τα περισσότερα χρόνια τα πέρασε στην Αυστρία σπουδάζοντας και βοηθώντας στις επιχειρήσεις τον πατέρα του μαζί με το μεγαλύτερο αδελφό του Αναστάσιο. Τον γνωρίσαμε παραπάνω όταν είχε καταταγεί στις δυνάμεις του αδελφού του Αθανασίου στην Ύδρα και στο Ναύπλιο.

Όταν είχε έλθει στη Ελλάδα η προσωρινή Κυβέρνηση του Υψηλάντη τον είχε διορίσει γραμματέα στο Υπουργείο Αστυνομίας, στις 23 Μαΐου 1823. Ο Νικόλαος όμως δεν έμεινε στη θέση για πολύ καιρό. Άφησε το γραφείο και πολύ σύντομα έγινε κι αυτός καπετάνιος με δικό του τμήμα παλικαριών. Πολύ γρήγορα ενώθηκε με τις δυνάμεις του Καραϊσκάκη και έλαβε μέρος σε πολλές μάχες σαν καπετάνιος στην Αράχοβα, στο Δίστομο, στο Κερατσίνι, στο Φάληρο, στον Πειραιά και στο Καματερό της Αττικής όπου και σκοτώθηκε. Σήμερα το όνομα του είναι γραμμένο στο μνημείο του Καραϊσκάκη στο Φάληρο.

Μέχρι τώρα αναφερθήκαμε στα 4 αγόρια που έλαβαν μέρος στον Αγώνα και που τα 3 έπεσαν μαχόμενα, ο Αθανάσιος, Ιωάννης, Νικόλαος και στον Αναστάσιο καθώς και στην αδελφή τους Νεράντζω. Τι απέγιναν, όμως, τα υπόλοιπα 4 αγόρια και δύο κορίτσια; Μιχαήλος, Γεώργιος, Αλέξανδρος, Κωνσταντίνος, που το 1821 είχαν ηλικία 15,14,10, και 5 ετών αντίστοιχα, η Ευφροσύνη και η Ελένη;

Η Ευφροσύνη, γεννηθείσα το 1813, είχε πεθάνει προ της έκρηξης της επαναστάσεως στη Μακεδονία. Τα άλλα αδέλφια της, ως γνωστόν κρατήθηκαν στις φυλακές των Σερρών ως το 1826 μαζί με τη μητέρα τους και αν και είχαν καταδικαστεί με απαγχονισμό, η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια. Και είχαν το σκοπό τους οι Τούρκοι! Δεν προέβησαν στη θανατική καταδίκη αφ ενός μεν διότι πήραν αρκετά γρόσια για εξαγορά της ποινής, αφ’ ετέρου δε ήθελαν να τους έχουν ζωντανούς για να τους ανταλλάξουν αν τυχόν οι Έλληνες έπιαναν κάποιον μεγάλο αξιωματούχο ως αιχμάλωτο. Στο σημείο αυτό έχουμε να πούμε ότι την ίδια σκέψη είχαν και οι Έλληνες όταν σε επιστολή του ο Δημήτριος Υψηλάντης έγραφε προς τον Εμμ. Παπά:

“Αγαπητέ Κύριε

…περί δε του Γιουσούφ, (που βρισκόταν στην Πάτρα) όστις συν Θεώ ελπίζουμε ότι θέλει πέσει εις χείρας μας, μην αμφιβάλλητε ότι θέλει είναι ένγυον της φαμελιάς σας, εάν ζωγρισθεί…

Άργει 30 Σεπτεμβρίου 1821

και ειμί ο Πατριώτης Δημήτριος Υψηλάντης

Πληρεξούσιος της Γενικής Επιτροπής”

Πληροφορίες για τα υπόλοιπα παιδιά του Εμμ. Παπά έχουμε μετά το 1830, όταν πλέον η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος και όταν ο μικρότερος γιος του ήρωα , ο Κωνσταντίνος, άρχισε ένα αγώνα για τη δικαίωση των Αγώνων της οικογένειας του, ζητώντας κάποια οικονομική υποστήριξη και που τελικά δικαιώθηκε το 1865 και που τότε ζούσαν μόνο τρία αδέλφια του, 2 αγόρια και μία γυναίκα (Κων/νος, Αλέξανδρος και Ελένη).

ΜΙΧΑΗΛΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ (1805)

Ο Μιχαήλος δεν είναι γνωστό αν φυλακίστηκε μαζί με τ’ αδέλφια του. Στο σημείο αυτό υπάρχουν δύο εκδοχές: Η μία είναι να φυλακίστηκε, αλλά να κατόρθωσε να φυγαδευτεί ενωρίς για τη Βιέννη και η άλλη είναι ότι γύρω στα 1821 προ της έναρξης της επανάστασης στη Μακεδονία να έφυγε στη Βιέννη όπου είναι σίγουρο ότι σπούδασε και παρέμεινε αρκετά χρόνια, όσο διαρκούσε η επανάσταση στην Ελλάδα. Στη Βιέννη το έτος 1827, εξέδωσε ένα βιβλίο σε ηλικία 22 ετών με τον τίτλο: “ΑΡΧΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΡΙΟΥΣ”.

Το 1828 και για μερικά χρόνια έκανε το δάσκαλο στην πόλη των Σερρών. Αργότερα έφυγε με τα αδέλφια του Αλέξανδρο και Γεώργιο για την ελεύθερη Ελλάδα με σκοπό να συναντήσουν τον Αδελφό τους Αναστάσιο που βρισκόταν στην Πάτρα, είτε σαν Έπαρχος, είτε σαν δικαστικός, με σκοπό να τους βοηθήσει για κάποια εργασία. Τελικά ο Μιχαήλος εργάστηκε σαν δάσκαλος στην περιοχή της Χαλκίδας, όπου και πέθανε το 1858, όπως καταφαίνεται από σχετικό έγγραφο του αδελφού του Κων/νου.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ (1807)

Ο Γεώργιος έλαβε κι αυτός καλή μόρφωση πράγμα που φαίνεται από την εργασία που έκανε, αφού στα 1838, τον βρίσκομε στην ελεύθερη Ελλάδα στο Αγρίνιο όπου ασκούσε το επάγγελμα του δικαστικού Γραμματέα. Από κάποιο πληρεξούσιο έγγραφο που κάνει προς τον αδελφό του Κων/νο στις Σέρρες για κληρονομικά αναφέρεται το εξής:

“…Εν Αγρινίω της 10 Σεπτεμβρίου 1838, σήμερον ημέρα Σάββατο.,.κλπ, παρουσιάσθη ενώπιον του υποφαινομένου ειρηνοδίκου Αγρινίου ο κύριος Γεώργιος Εμμανουήλ Παπά, Δικαστικός Γραμματέας και παρόντων των μαρτύρων… δίδει εις τον Επίτροπον αδελφόν του Κων/νο την πληρεξουσιότητα να ενεργεί καθ’ όλας τας υποθέσεις ως να υπήρχε και αυτός ο ίδιος αυτοπροσώπως…”.

Την ίδια πληρεξουσιότητα έκαναν προς τον αδελφό τους Κων/νο και τα άλλα αδέλφια, Αναστάσιος, Μιχαήλος και Αλέξανδρος.

Οι αγώνες του Κων/νου για δικαίωση των αγώνων του πατέρα του των αδελφών του και της οικογενείας του συνεχίζονται. Στα 1858 από τα 5 αδέλφια που ζούσαν ως τότε (Αναστάσιος, Μιχαήλος, Γεώργιος, Αλέξανδρος και Κων/ νος, τρία είχαν αποθάνει εκείνο το χρόνο. Ο ένας στη Βόνιτσα, προφανώς θα πρόκειται για το Γεώργιο, που τον είδαμε δικαστικό γραμματέα στο Αγρίνιο, ο άλλος στην Πάτρα, πρόκειται για τον Αναστάσιο. και ο τρίτος στη Χαλκίδα, που ήταν ο Μιχαήλος. Στη ζωή έμειναν τη χρονιά αυτή ο Κων/νος και η Ελένη στην πόλη των Σερρών και η Νεράντζω προφανώς στη Βραΐλα της Ρουμανίας μαζί με την ανύπαντρη κόρη της Σοφία σε άθλια οικονομική κατάσταση όπως αναφέρεται σε σχετικό έγγραφο των Αρχείων του Εμμ.Παπά.

Για τον Αλέξανδρο δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα εκτός από κάποια αναφορά του αδελφού του Κων/νου προς την Επιτροπή Αγώνος το 1865 που αναφέρονται οι θυσίες της οικογενείας του Εμμ. Παπά και που από τα 11 παιδιά του ήρωα ζούσαν την εποχή εκείνη μόνο τρία. Ο Κων/νος, η Ελένη και ο Αλέξανδρος στη νότια Ελλάδα.

ΕΛΕΝΗ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑ (1809)

Η Ελένη κόρη του Εμμ. Παπά, έμεινε όλα της τα χρόνια στην πόλη των Σερρών. Παντρεύτηκε τον Ιωάννη Καπέτη και απέκτησε δύο αγόρια. Τον Κωνσταντίνο και το Δημήτριο. Ο Κων/νος, ο γιος της, υπήρξε μεγαλέμπορος των Σερρών και υποπρόξενος της Μεγάλης Βρετανίας στις Σέρρες, προσφέροντας πολλές υπηρεσίες στην Ελλάδα κατά την εποχή του Βουλγαρικού σχίσματος και για την εθνική του δράση τιμήθηκε από την ελληνική Κυβέρνηση με το παράσημο του Σταυρού των Ιπποτών του Σωτήρος και είναι και αυτός που διέσωσε αρκετά έγγραφα του Αρχείου Εμμ. Παπά, που σήμερα βρίσκονται στην Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία Αθηνών.

Ο γιος της Ελένης, Δημήτριος, είχε μία κόρη τη Ζωή, που παντρεύτηκε το Δημήτριο Πεσνικίδη. μία κόρη της δε, η Πέπη Πεσνικίδη, παντρεύτηκε τον Κοντογούρη που ήταν υποπρόξενος στο Μοναστήρι και μετά Πρόξενος σε πολλές Ελληνικές πόλεις κυρίως της Μακεδονίας και προσέφερε πολλές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑΣ (1816)

Ο Κωνσταντίνος Εμμ. Παπάς, ο μικρότερος από όλα τα αδέλφια, που ήταν το 1821 μόλις 5 χρονών, είναι από αυτούς που στην προσπάθεια του να δικαιωθούν οι αγώνες του πατέρα του και των αδελφών, με την αλληλογραφία του με την Επιτροπή Αγώνος, που ικανοποιούσε αιτήματα των αγωνιστών του ’21, διέσωσε αρκετά στοιχεία της δράσης του πατέρα του και με τον τρόπο αυτό έκανε γνωστό στην τότε Κυβέρνηση τη συμβολή των Μακεδόνων στον μεγάλο αγώνα, με έγγραφες μαρτυρίες αγωνιστών που έλαβαν μέρος στην επανάσταση, όπως του Νικολάου Κασομούλη που είχε τον τίτλο του Ταγματάρχη της Φάλλαγγος, που στα “ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ” αναφέρει πολλές λεπτομέρειες για τη συμβολή της οικογενείας Παπά στον Αγώνα. Έγγραφες μαρτυρίες επίσης έχουμε και από το Γραμματέα του Εμμ. Παπά Θεοφάνη, Μητροπολίτη αργότερα Μαντινείας, καθώς και από τον υπασπιστή του Χατζηπέτρου, από μητροπολίτες των Σερρών και άλλους κατοίκους της πόλης των Σερρών. Στο τέλος των προσπαθειών του, ο Κων/νος συναριθμείται μαζί με τους αδελφούς του στους αξιωματικούς ΣΤ’ τάξεως, χωρίς να λάβει μέρος βέβαια στον πόλεμο και η απονομή αυτή δόθηκε για να τιμήσει η πατρίδα κάποιον από τη μεγάλη οικογένεια του Εμμ. Παπά που επέζησε και είχε ενδιαφερθεί για τη δικαίωση των θυσιών του πατέρα του και όλης της οικογενείας του.

Έκανε πολλούς αγώνες που ξεκίνησαν το 1830 και βρήκαν τη δικαίωση το 1865. Όλα τα στοιχεία της αλληλογραφίας με τις διάφορες υπηρεσίες βρίσκονται σήμερα στην Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία Αθηνών μαζί με άλλα έγγραφα ιστορικής σημασίας από όπου και μαθαίνουμε για τη μεγάλη συμβολή των Μακεδόνων στην επανάσταση του 1821. Ο Κωνσταντίνος είχε δυο θυγατέρες, τη Χαρίκλεια και τη Ζωή, οι οποίες ζούσαν το 1913 όταν οι Βούλγαροι είχαν πυρπολήσει την πόλη των Σερρών και που είχαν κινδυνέψει να καούν στο σπίτι τους, οι οποίες διέσωσαν αρκετές πληροφορίες που σήμερα έχουν γραφεί σε διάφορα γραπτά κείμενα.

Βιβλιογραφία- Πληροφορίες:

– “Η παιδεία εις τας τουρκοκρατούμενος Σέρρας” της Ελένης Βλάχου

– “Εμμ. Παπάς, Αρχηγός και Υπερασπιστής της Μακεδονίας” του Αποστ. Βακαλόπουλου

– “Ο Εμμ. Παπάς και η Επανάσταση στη Χαλκιδική” Βασιλείου Παπαστεφάνου

– “Η Επανάσταση στη Χαλκιδική” Ι. Μαμαλάκη

– ” Ιστορία των Σερρών” του Πέτρου Πέννα

– Πληροφορίες: Δημητρίου Παπαγεωργίου, απογόνου της οικογένειας Παπά.

Γεωργίου Βοζιάνη Διδασκάλου

Καταγραφή – προσαρμογή εργασίας στο διαδίκτυ

Αθανασιάδης Αθανάσιος

http://www.darnakas.gr/paidiaemmpapa.htm

Related posts:

• “Χώρισαν τη Μακεδονία χωρίς να ρωτήσουν τους Μακεδόνες»
• Νέες ενδείξεις για αυτόχθονες κατοίκους στη Μακεδονία
• Το «αγνοούμενο» Ιερό Τετραευαγγέλιο της Ιεράς Μονής Παναγίας Σουμελά