Αρχαιολογικές άρες μάρες κουκουνάρες

in Archaeology, Articles / by D-Mak / on May 2, 2011 at 3:18 am /

Του Μ. Α. Τιβεριου

ΟI ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ της κυρίας Λιάνας Σουβαλτζή στην όαση Σίβα απασχόλησαν τον τελευταίο καιρό επανειλημμένο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και αυτό σημαίνει μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού. Συγχρόνως όμως τα όσα διαδραματίστηκαν με αφορμή τις ελληνικές αυτές αρχαιολογικές δραστηριότητες στην αλλοδαπή έδειξαν, για μία ακόμη φορά, ότι εμείς οι Έλληνες συχνά αντιδρούμε σπασμωδικά, χωρίς να πολυσκεπτόμαστε. παρασυρμένοι από συναισθήματα, εθνικές ανασφάλειες, παλιά εθνικά μεγαλεία, άγνοια κ.ά.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγμαια από την αρχή. Το αιγυπτιακό κράτος, μέσα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, έχει δώσει άδεια στην κυρία Σουλβατζή, κάτοχο πτυχίου Ιστορικο-αρχαιολογικού Τμήματος ελληνικού πανεπιστημίου, να διεξάγει ανασκαφές στην όαση Σίβα. Και επ’ αυτού ουδέν σχόλιον.

Πριν από λίγο καιρό η ελληνίδα αυτή εξερευνήτρια ανήγγειλε με εμφανή εθνική έπαρση, για δεύτερη φορά μέσα σε πέντε περίπου χρόνια των ανασκαφικών της εργασιών, ότι αυτήν όρισε η θεά Τύχη για να φέρει στο φως τον τάφο μιας από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες που έζησαν ποτέ στον πλανήτη μας, του μακεδόνα κοσμοκράτορα Αλέξανδρου. Και ασφαλώς η πιθανή ανεύρεση του τάφου ενός τόσο σημαίνοντος προσώπου φιλικό ήταν να προκαλέσει το ενδιαφέρον όχι μόνον της ελληνικής και αιγυπτιακής κοινής γνώμης, αλλά και της παγκόσμιας, παρ’ όλο που όλες οι αχαϊκές αρχαίες γραπτές μαρτυρίες ρητά αναφέρουν ότι ο Αλέξανδρος δεν είχε ταφεί στην όαση Σίβα αλλά στην Αλεξάνδρεια και για ένα μικρό χρονικό διάστημα πιθανόν και στη Μέμφιδα. Στην Ελλάδα ειδικότερα, επειδή η αρχαιολογία χρήσιμο ποιείται κατά καιρούς και για να… καμουφλάρεται η κακή και κάποτε και αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική μας, το όλον θέμα πήρε μεγάλες διαστάσεις. Πολύ περισσότερο μάλιστα από τη στιγμή που μερικοί αρμόδιοι (;) σκάρωσαν και το παραμύθι ότι Σκοπιανοί σπεύδουν στην όαση Σίβα για να.. προσκυνήσουν το σώμα του νεκρού μακεδόνα στρατηλάτη.

Έτσι το υπουργείο Πολιτισμού, υπό πίεση, στέλνει στη μακρινή έρημο αντιπροσωπεία ειδικών, (θα ήταν καλύτερο αν η παρουσία των τελευταίων ήταν εντελώς διακριτική, οπό τη στιγμή μάλιστα που δεν είχε εξασφαλιστεί η συνεργασία της ανασκαφέως). Επιπλέον, κρατικοί φορείς, δημοτικοί άρχοντες, σύλλογοι και μεμονομένα άτομα σπεύδουν να ενισχύσουν οικονομικά και ηθικά το πατριωτικό έργο της κυρίας Σουβαλτζή στην ξενιτιά. Ορισμένοι μάλιστα εκδηλώνουν φανερά τη δυσαρέσκειά τους προς τους αρχαιολόγους εκείνους που τόλμησαν, από… φθόνο και ζήλεια, να αμφισβητήσουν το εύρημα της εθνικής εξερευνήτριας.

Πολλοί είναι οι λόγοι που συνετέλεσαν στο να συμβούν τα παραπάνω αλλόκοτα γεγονότα. Ενας από αυτούς είναι και η λαθεμένη άποψη που έχει ο πολύς κόσμος, και όχι μόνον, για το τι είναι αρχαιολογία. Πολλοί πιστεύουν ότι αρχαιολόγος είναι ένα ονειροπόλο άτομο που καταγίνεται με την ανεύρεση αρχαίων. Και όσο πιο σημαντικά είναι αυτά τόσο πιο σπουδαίος είναι και ο ευρετής τους.

Ετσι, για να είναι κανείς καλός αρχαιολόγος πάνω απ’ όλα χρειάζονται να έχει τύχη και επομένως, αν η κυρία Σουβαλτζή είναι τυχερή, θο βρει τον τάφο του Μεγαλέξανδρου, κόντρα σε όσα λένε οι φθονεροί συνάδελφοι της, ακόμη και στη… ζούγκλα. Πού να σκεφθεί ο… παντογνώστης Έλληνας ότι πολλοί από αυτούς που είχαν ως σήμερα την τύχη να βρουν σημαντικές αρχαιότητες, ανάμεσα τούς ψαράδες, εργάτες, γεωργοί κ.ά., δεν είχαν ιδέα από αρχαιολογία. Γι’ αυτόν όποιος, με ή χωρίς άδεια, βρίσκει αρχαία είναι αρχαιολόγος. Σιη Νάξο π.χ. τους αρχαιοκάπηλους τούς αποκαλούν αρχαιολόγους. Είναι γεγονός ότι σιη λαθεμένη εικόνα που έχει ο πολύς κόσμος για το τι είναι αρχαιολογία έχουν συμβάλει και αρχαιολόγοι οι οποίοι, αντί να ασχολούνται π.χ. με τη μελέτη και δημοσίευση των αρχαίων υλικών λειψάνων που ήδη έχουν βρει, συνεχώς καταγίνονται με in γοητευτική αναζήτηση… νέων θησαυρών. Ετσι αδίστακτα χρησιμοποιούν ακόμη και μπουλντόζες – αλήθεια, πότε θα απαγορεύσει το αρμόδιο υπουργείο την αλόγιστη χρήση εσκαφικών μηχανημάτων τουλάχιστον στις συστηματικές ανασκαφές – για να έχουν πιo γρήγορα και πιο οικονομικά ευρήματα, χωρίς να υπολογίζουν τη ζημία που κάνουν στην επιστήμη της Αρχαιολογίας.

Αλλά οι ανασκαφικές δραστηριότητες της κυρίας Σουβαλτζή στην Αίγυπτο είχαν και άλλες επιπτώσεις. Εγιναν αφορμή να συνειδητοποιήσουμε ξανά ότι, παραμονές του 2000 μ.Χ., δεν διαθέτουμε κάποιον επιστημονικό φορέα που να ασχολείται με αρχαιολογικές έρευνες στην αλλοδαπή και μάλιστα σε μέρη όπου πρώτοι «οι αρχαίοι ημών πρόγονοι έφεραν τον πολιτισμό», όπως λέμε με υπερηφάνεια σε επετειακούς πανηγυρικούς και όχι μόνον. Προ καιρού είχαμε ακούσει π.χ. για ίδρυση στη Ρώμη ενός Αρχαιολογικού Ινστιτούτου με σκοπό, ανάμεσα στα άλλα, τη διεξαγωγή μιας ανασκαφής στη Μεγάλη Ελλάδα, αλλά το όλον θέμα, ένεκα της γνωστής νεοελληνικής… μιζέριας, δεν προχώρησε, ενώ ανάλογα σχέδια έχουν προταθεί και από ορισμένα Τμήματα Ιστορίας και Αρχαιολογίας των πανεπιστημίων μας.

Χωρίς αμφιβολία τέτοιες προσπάθειες, αν ευοδωθούν, θα είναι πολλαπλά ωφέλιμες για τον Ελληνισμό και αξίζουν κάθε υποστήριξη. Ωστόσο, αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί, πρέπει πρώτα να κάνουμε ανάλογα ιδρύματα στη χώρα μας και μπά να σχεδιάζουμε την… εξαγωγή τους. Για να γίνω πιο σαφής, αξιοπρεπή αρχαιολογική βιβλιοθήκη στo εξωτερικό, κάτι απαραίτητο για ένα ερευνητικό κέντρο, όταν μια τέτοια βιβλιοθήκη δεν διαθέτει σήμερα καμιά υπηρεσία του ελληνικού κράτους συμπεριλαμβανομένων και των πανεπιστημίων μας; Εκτός αν πούμε ότι εμείς δεν θέλουμε βιβλία παρά μόνον… μπουλντόζες. Φτιάξε πρώτα τα του οίκου σου και μετά μπορείς να δραστηριοποιηθείς αξιοπρεπώς και έξω από αυτόν.

Γνωρίζει π.χ. το υπουργείο Μακεδονίας – Θράκης σα σε ολόκληρο τον χώρο ευθύνης του τη μόνη, κάπως υποφερτή, βιβλιοθήκη σχετική με τα αρχαιολογικά θέματα του ευαίσθητου βορειοελλαδικού χώρου την διαθέτει το ΑΠΘ, αλλά και αυτή έχει μεγάλα κενά; Αν ναι, τότε γιατί δεν δίνονται χρήματα για να καλυφθούν οι ελλείψεις αυτές και προτιμάται π.χ. η ενίσχυση βιβλιοθηκών που πρόκειται να γίνουν και μάλιστα σε απόμερα μέρη; Εκεί πόσοι θα χρησιμοποιούν τα βιβλία; Γνωρίζει η πρυτανεία του ΑΠΘ ότι η βιβλιοθήκη αυτή, η τόσο χρήσιμη όχι μόνο για τους φοιτητές μας αλλά και για όλους τους αρχαιολόγους και ιστορικούς που εργάζονται στον πολύπαθο αυτόν γεωγραφικό χώρο, κινδυνεύει να μη λειτουργεί τα απογεύματα, επειδή δεν βρίσκονται γύρω στις 500.000 δρχ. τον χρόνο για να πληρωθούν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές που αναλαμβάνουν τη φύλαξή της;

Τέλος, θέλω κάτι να πω και για την επάνδρωση, με το αναγκαίο επιστημονικό δυναμικό, των αρχαιολογικών αυτών ιδρυμάτων στην αλλοδαπή, αν βέβαια ποτέ γίνουν. Έχω βάσιμες υποψίες ότι αυτοί που θα σπεύσουν πρώτοι να καταλάβουν τις σχετικές θέσεις θα είναι οι λιγότερο κατάλληλοι, με κύρια προσόντα τους τις διασυνδέσεις τους με διάφορα ορατά ή αόρατα κέντρα εξουσίας, την έντεχνη διάδοση παντού των δήθεν μοναδικών, λόγω… θείας φώτισης, γνώσεων και ικανοτήτων τους, την καπατσοσύνη τους κ.ά.

Αν όμως ο αρμόδιος υπουργός ζητήσει οι ενδιαφερόμενοι για τις θέσεις αυτές να του γνωστοποιήσουν ανάμεσα στα άλλα και τις γραπτές – επιστημονικές εργασίες τους συνοδευόμενες από τις κρίσεις της διεθνούς αρχαιολογικής κοινότητας. Γι’ αυτές, είναι πιθανόν οι λιγότερο αδίστακτοι από αυτούς τους… επιτήδειους να μη διαβούν τελικά το κατώφλι του υπουργείου του.

Ο κ. Μιχάλης Α Τιβέριος είναι καθηγητής της Κλασικής Αρχαίολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο θεσσαλονίκης.

Πηγή: To Βήμα, 1995