Νεκρικός θάλαμος στα σχέδια του Πλάτωνα

in Macedonian Culture, Macedonian news, newspapers / by Stern / on September 15, 2014 at 9:03 pm /

Δύο είναι τα νέα στοιχεία που υπάρχουν μετά την είσοδο των αρχαιολόγων στον τρίτο θάλαμο του τάφου της Αμφίπολης.

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ - ΡΑΣΣΙΑ

Πρώτον, ότι ο θάλαμος αυτός, αν είναι όντως ο τελικός, ο λεγόμενος νεκρικός, έχει τετραγωνική κάτοψη (4,5 μ. μήκος χ 4,5 μ. βάθος) και τις ίδιες ακριβώς διαστάσεις με την κάτοψη του τάφου του Φιλίππου Β’ στη Βεργίνα (15χ15 αττικοευβοϊκούς πόδες), όπως μας επισημαίνει ο μελετητής των μακεδονικών τάφων και πρώην στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ιορδάνης Δημακόπουλος. Ακολουθείται, δηλαδή, το αρχιτεκτονικό σχέδιο που έδωσε ο Πλάτωνας στο Μακεδόνα βασιλιά για ταφικά μνημεία τα οποία να αντέχουν και να μην βυθίζονται, όπως συνέβαινε με τους κιβωτιόσχημους τάφους πριν από τους μακεδονικούς, υπό το βάρος των χωμάτων που τους σκέπαζαν (εδώ έως 12-13 μ.).

Το δεύτερο στοιχείο που είδαν οι ανασκαφείς είναι ότι «το ύψος του αμμώδους χώματος βρίσκεται χαμηλότερα από ό,τι στους προηγούμενους δύο χώρους», πράγμα που σημαίνει είτε πως δεν έφθασαν το νερό και η λάσπη ως το βαθύτερο σημείο του ταφικού μνημείου για να γεμίσουν το θάλαμο στο ίδιο ύψος με τους υπόλοιπους ή ότι το δωμάτιο αυτό έχει διαφορετικό ύψος. Με δεδομένο ότι ο θόλος στέγασης είναι κοινός και στους τρεις θαλάμους, οι ανασκαφείς επιμένοντας στη θεωρία τους ότι η επίχωση είναι τεχνητή και αποτελεί τον τρόπο σφράγισης του τάφου, εξετάζουν το ενδεχόμενο να είναι το δάπεδο βαθύτερο.

Μέχρι στιγμής δεν μπορεί να διαπιστωθεί κάτι τέτοιο γιατί απέχουν πολύ από την αποχωμάτωση του χώρου και την αποκάλυψη του δαπέδου του ώστε να αποκαλυφθεί αν υφίσταται κάποιο βύθισμα ή κάποια κλίμακα, ράμπα, μικρή κτιστή κατασκευή με λάρνακα ή σαρκοφάγο με το νεκρό και τα κτερίσματά του. Πάντως, η νέα σχεδιαστική αποτύπωση του μνημείου από τον αρχιτέκτονα της ανασκαφής Μιχάλη Λεφαντζή δεν μας προϊδεάζει για κάτι τέτοιο. Αντίθετα, δείχνει ενιαίο ύψος σε όλους τους χώρους.

Κινδυνεύει με κατάρρευση ο θόλος του νεκρικού θαλάμου

Ένα ακόμη στοιχείο ορατό διά γυμνού οφθαλμού είναι ότι κινδυνεύει να διαρραγεί σε εκείνο το σημείο ο θόλος, γι’ αυτό σκοπεύει η ανασκαφική ομάδα να αφιερώσει όλη αυτή την εβδομάδα σε έργα αντιστήριξής του. Στη χθεσινή ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «ο θόλος του θαλάμου δείχνει να βρίσκεται σε κατάσταση οριακής ισορροπίας, με τους θολίτες στην περιοχή της στέψης να παρουσιάζουν άνοιγμα αρμών, σε ικανό βάθος, από την εσωτερική επιφάνειά της. Στο σύνολο σχεδόν των θολιτών παρατηρούνται ρηγματώσεις και επιπλέον σε εκτεταμένες περιοχές, εκατέρωθεν της στέψης, διαπιστώθηκε σημαντική απώλεια μάζας του υλικού. Οι μαρμάρινοι ορθοστάτες περιμετρικά, στο ορατό τμήμα των κατακόρυφων τοίχων, παρουσιάζουν συστηματικά αποκολλήσεις τεμαχίων τα οποία εντοπίστηκαν στην επιφάνεια της επίχωσης, φωτογραφήθηκαν, αριθμήθηκαν και περισυνελέγησαν». Αποδίδουν τις αποκολλήσεις σε έντονη καταπόνηση «πιθανώς από τις μεγάλου ύψους επιχώσεις επί της θόλου.Συγκεκριμένα, το νότιο τμήμα του θαλάμου φορτίζεται από γαίες ύψους 2 μ. περίπου, ενώ στο βόρειο τμήμα οι γαίες έχουν ύψος περί τα 12-13 μ.».

Στην απορία που υπήρχε όλες αυτές τις μέρες, σχετικά με την τελική θύρα του νεκρικού θαλάμου διαπιστώθηκε πως το περιθύρωμα δεν είχε θυρόφυλλα. Κι επειδή από τη μέσα πλευρά του τρίτου θαλάμου έχουμε κατάρρευση του υπέρθυρου δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί αν το υπέρθυρο έφερε από την πλευρά αυτή στροφεία, μικρά μηχανικά μέρη στα οποία στήριζαν τις πόρτες οι αρχαίοι ψηλά, όχι στα κατακόρυφα σημεία που στηρίζονται οι σύγχρονες πόρτες. Η συγκέντρωση δε των χωμάτων δεν τους βοηθά στο να έχουν εικόνα αν υπάρχει θύρα πεσμένη ή ένα απλό θυραίο άνοιγμα, όπως αυτό του τοίχου με τις Καρυάτιδες.

Έχει καταπέσει τμήμα του υπέρθυρου εσωτερικά όπου θα ήταν τα στροφεία της θύρας, αν υπήρχε

Μέσα στο δωμάτιο αυτό διαπίστωσαν κοινή διακόσμηση όπως και στα άλλα δύο. «Επαναλαμβάνεται η ίδια μορφή μαρμάρινης επικάλυψης, με ορθοστάτες, στέψη και ιωνικό επιστύλιο». Οσο για τους υπερκείμενους πωρόλιθους του θόλου, καλύπτονται με επίχρισμα κόκκινου χρώματος.

Τώρα, η επίχωση (αν είναι επίχωση), σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση φέρει «αμμώδη φυσικά ιζήματα με απολιθώματα από όστρεα, που προέρχονται από το φυσικό έδαφος του λόφου Καστά» όπως ισχυρίζονται. Τέλος, επισημαίνουν ότι συνεχίζονται οι εργασίες γεωμετρικής τεκμηρίωσης του μνημείου και του περιβάλλοντος χώρου του, ενώ ο Δήμος Αμφιπόλεως τοποθέτησε νυχτερινό φωτισμό και σύστημα ασφαλείας.

Για όσους ενδιαφέρονται για τη γεωμετρία αυτού του τάφου και την τετραγωνική του κάτοψη, ο κ. Δημακόπουλος μας πληροφορεί πως το 40% των μακεδονικών τάφων έχει την ίδια κάτοψη. Ο δε Πλάτων στον «Τίμαιο» γράφει: «Το δε εκ τετραγώνων ον βάσεων ατε βεβηκός σφόδρα, αντιτυπώτατον είδος» (καθετί που έχει τετραγωνικές βάσεις επειδή βαίνει επί του εδάφους πολύ καλά είναι πράγμα μη υποκείμενο σε συμπίεση - σύνθλιψη). Το αξιοσημείωτο είναι ότι ο τάφος της Αμφίπολης δεν έχει μόνο την ίδια κάτοψη με τον τάφο του Φιλίππου Β’ αλλά και το ίδιο ύψος (5,30 μ.) από το δάπεδο μέχρι το κλειδί. Επίσης δεν είναι πρωτοφανές να μην υπάρχει θύρα στο νεκρικό θάλαμο. Και σε άλλους μακεδονικούς τάφους έχει παρατηρηθεί αυτό, υποστηρίζει ο κ. Δημακόπουλος.

Ελευθεροτυπία