Έχουμε διαβάσει κατά καιρούς και ειδικά στα ξενόγλωσσα ιστολόγια κάποια κείμενα ασχολούνταν με την εθνογένεση των Σλαβομακεδόνων τον 19ο αιώνα και κυρίως με την εξέγερση του Ίλιντεν ως κομβικού σταθμού. Οι μορφές του Γκότσε Ντέλτσεφ και του Ντάμε Γκρούεφ είναι πανταχού παρούσες. Ας δούμε συνοπτικά τι έλεγαν για το εθνικό τους παρελθόν.

O Γκότσε Ντέλτσεφ είχε γεννηθεί στο Κιλκίς το 1872. Φοίτησε στο βουλγαρικό γυμνάσιο της Θεσσαλονίκης, όπου μυήθηκε στις σοσιαλιστικές ιδέες. Η μύηση αυτήν ήταν η αιτία αποβολής τους από την Βουλγαρική Στρατιωτική ακαδημία.

Τον Νοέμβριο του 1894 έγινε μέλος της ΕΜΕΟ και γρήγορα εισήλθε στην Κεντρική Επιτροπή. Ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα και έκανε ιδιαίτερα δημοφιλή την ΕΜΕΟ στο βουλγαρικό πληθυσμό της Μακεδονίας.

Ήταν ορκισμένος εχθρός του Βερχοφιστικού Κομιτάτου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προδοθεί από τους Βερχοφιστές στους Τούρκους και να σκοτωθεί το 1903, παραμονές του κινήματος του Ίλιντεν, σε σύγκρουση με τουρκικό απόσπασμα κοντά στο χωριό Καρυές της περιοχής Σερρών.

Θεωρήθηκε σαφώς εθνικός Βούλγαρος από πολλούς από τους πιό στενούς φίλους του όπως Peyo Yavorov, ο συντάκτης της πρώτης βιογραφίας του, η οποία γράφτηκε αμέσως μετά τον θάνατο του. [1] Χαρακτηριστική είναι η έκφραση “… η άνοδος του βουλγαρικού ήλιου της ελευθερίας πέρα από τη Μακεδονία…” .

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω γράμμα που στέλνει ο Ντέλτσεφ στον Μαλεσέφσκι γράφει όπου για μία άλλη φορά αναγράφει την Βουλγαρική εθνικότητα.

Σόφια, 1 Μαΐου 1899,

Κόλιο (Σλαβικό υποκοριστικό του Νίκολα),

Έχω λάβει όλες τις επιστολές που στέλνονται από σας και μέσω από σας. Μην επιτρέψουμε τα σχίσματα και τις ρίξεις να μας εκφοβίσουν. Είναι, πράγματι, δυστυχία, αλλά τι μπορεί να κάνουμε, δεδομένου ότι είμαστε Βούλγαροι και όλοι πάσχουμε από μια κοινή ασθένεια. Εάν αυτή η ασθένεια δεν ήταν παρούσα στους προγόνους μας, από τους οποίους το κληρονομήσαμε, δεν θα είχαν πέσει ποτέ κάτω από το σκήπτρο του Τούρκου Σουλτάνου… “