History Of Macedonia - Πόλεις Αρχαίας Μακεδονίας

Πόλεις Αρχαίας Μακεδονίας - Ηράκλεια η Λυγκιστική

in ancient macedonian cities, ancient macedonian ethnicity, Ancient Macedonian History, Archaeology, Hellenic language, Thessalonike & Other Macedonian Cities / by History / on July 3, 2009 at 1:33 am /

Ανδρέα Π. Ανδρέου

Λέκτωρος Ιστορίας και Πολιτισμού Παιδαγογική Σχολή Φλώρινης του ΑΠΘ

ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 5ο π.Χ αιώνα εμφανίζονται στον μακεδονικό γεωγραφικό χώρο πόλεις ελληνικού τύπου, όπως η θέρμη, η Μεθώνη, η Πύδνα και άλλεs. Με βάση το πρότυπο αυτών των πόλεων οργανώθηκαν στη συνέχεια και άλλες μακεδονικές πόλεις από τους Μακεδόνες βασιλείς, μία από αυτές είναι η Ηράκλεια η Λυγκηστική ή αλλιώς Ηράκλεια επί του Λύγκου ή ακόμη Ηράκλεια πpos Λύγκον, η οποία κτίσθηκε από τον Φίλιππο τον Β’ μέσα στον 4ο αιώνα πΧ. Η Λυγκηστίδα, oπωs μας πληροφορεί ο Θουκυδίδης, κατοικείτο ήδη από τον 5ο πΧ. αιώνα και διέθετε κώμας: Η πόλη φαίνεται να είναι αφιερωμένη στον Ηρακλή, ο onoios λατρεύεται στη Μακεδονία ωs θεός αλλά και ως γενάρxns του βασιλικού οίκου των Τημενιδών (Αργεαδών).

Νότια του Μοναστηρίου

Η πόλη βρίσκεται δύο χιλιόμετρα νοτίως του σημερινού Μοναστηρίου (Βιτωλίων) και 26 περίπου χιλιόμετρα από την πόλη Tns Φλώρινας Κτισμένη σ’ ένα λόφο μπροστά από μια εύφορη πεδιάδα, προστατεύεται από βορρά από το όροs Περιστέρι (σημερινό Μπάμπα-Πλανίνα) και νότια από τον ποταμό Λύγκο ή Λύκο (σήμερα Σίβα-βόντα ρέκα), ήλεγχε δε πάντοτε τη διάβαση η οποία κατά τη ρωμαϊκή περίοδο αποτέλεσε την πασίγνωστη Εγνατία Οδό, συνδετικό κρίκο ανάμεσα στις ακτές τns Αδριατικήs και αυτές του Αιγαίου. Ως σημαντικός σταθμός Tns Εγνατίας Οδού βρίσκει αναφορές σε πολλά ρωμαϊκά οδοιπορικά-Itineraria, όπως τα Itinerarium Antonini, Itinerarium Burdigalense, την Tabula Peutingeriana, καθώς και από τον γεωγράφο Ravenski, ως σταθμό στον δρόμο μεταξύ Ηράκλειας και Στοβών (το σημερινό Στόμπι). Η βασική αρτηρία της Εγνατίας Οδού, που είχε αφετηρία το Δυρράχιο, ακολουθώντας την κοιλάδα του Γενούσου (Σκούμπι) ποταμού, διέσχιζε τη σημερινή Αλβανία και, παρακάμπτοντας τη λίμνη της Aχρίδαs, έφτανε στην Ηράκλεια τη Λυγκηστική.

Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση το 168 πΧ, η Μακεδονία μετατρέπεται σε ρωμαϊκή επαρχία και διαιρείται σε τέσσερα τμήματα - μερίδεε, όπου η Ηράκλεια και όλη η «Ανω Μακεδονία» αποτελεί μέρος της τέταρτης μερίδας. Κατά το 148 πΧ., όταν μετά την αποτυχημένη επανάσταση του Ανδρίσκου η Μακεδονία μεταβλήθηκε σε ρωμαϊκή επαρχία, η Ανω Μακεδονία για τις υπηρεσίες που προσέφερε στoυς Ρωμαίους ανακηρύχθηκε «ελεύθερη».

Ψηφιδωτό απο τον Νάρθηκα της Μεγάλης Βασιλικής

Η Ηράκλεια έφθασε στο ανώτατο επίπεδο πολιτιστικήs ανάπτυξης κατά τους δύο πρώτους αιώνες μ.Χ. όταν απέκτησε τα χαρακτηριστικά και το status μιας ρωμαϊκns αποικίας. Σύμφωνα με μια επιγραφή από μια μαρμάρινη βάση που χρονολογείται στις αρχές του 3ου μΧ. αιώνα, έφερε το όνομα Septima Aurelta Heradea.

Οι συστηματικές ανασκαφές ξεκίνησαν το 1931 και έφεραν μέσα από δέκα επίπεδα και επτά διαφορετικά στρώματα ευρήματα στο φως, που χρονολογούνται από την ύστερη εποχή του χαλκού, με σημαντικότερα όμως αυτά από τον δεύτερο πΧ αιώνα μέχρι και τον έκτο μΧ αιώνα. Ektos από τα ρωμαϊκά αγάλματα των Titus Flavius Orestus (δύο φορές αρχιερέας και ευεργέτης τns Ηράκλειας), και της Julia Tertila με αντικείμενα που χαρακτηρίζουν τη θεά Νέμεση, με ελληνικές επιγραφές στis βάσεις τους και εδάφια από τον Ησίοδο από το «Εργα και ημέραι», έχουν έρθει στο φως θέρμες του 4ου μΧ αιώνα, ένα μεγάλο θέατρο της εποχής του Αδριανού και του Αντωνίνου Πίου χωρητικότητας 3.000 περίπου θέσεων.

Ακόμη και η Ηράκλεια Λύγκου δεν γλίτωσε από τις επιδρομές των Ούννων μετά το 447. Καταγράφονται δύο επιδρομέα από τον Θεοδόριχο, του 472 και του 479, με καταστροφικέε συνετιειεβ και τις δύο φορες - Η εκκλησιαστική Tns θέση κατά tous πρώτους βυζαντινούς xpovous φαίνεται να είναι αρκετά σημαντική, και αυτό γιατί κατατάσσεται μεταξύ των πρώτων πόλεων της Μακεδονίας και, δεύτερον, γιατί οι ιεράρχες της κατέχουν επίσημη θέση cms Οικουμενικές Συνόδου του Πατριαρχείου. Δεν μπορούμε να ορίσουμε με ακρίβεια την εδραίωση της xριστιανικής θρησκείας στην περιοχή, γνωρίζουμε όμως πως ο πρώτos κατά πάσα πιθανότητα επίσκοπos Tns Ηράκλειας, ο Ευάγριος φέρεται στα πρακτικά τns Οικουμενικής Συνόδου στη Σαρδική (σημερινή Σόφια) με το προσωνύμιο Λύγκου. Επίσης ο επίσκοποε Koυιvτίλιοs Ηρακλείας συμμετείχε στην Δ’ Οικουμενική Σύνοδο Tns Χαλκηδόνος, ωs εκπρόσωπos του επισκόπου Θεσσαλονίκη Αναστασίου. Τέλος, ivas ακόμη επίσκοπος, ο Βενίγνος, που είναι και ο μόνος από tous πρώτους που φέρει το προσωνύμιο, ο Πελαγονίας, υπογραφεί στις πράξεις της Ε’ Οικουμενικής Συνόδου στην Κωνσταντινούπολη (553) και πάλιν ως εκπρόσωπος του επισκόπου Θεσσαλονίκη Ηλία. Τούτες τις πρώιμες γραπτές μαρτυρίες για την εκκλησιαστική θέση Tns Ηράκλειας έρχονται να ενισχύσουν τα πολύ σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα των χριστιανικών κτισμάτων από tous πέμπτο και έκτο μΧ. αιώνα

Eκτος από τη μικρή βασιλική (Α) διακοσμημένη με μωσαϊκά στους τύπους, opus sectile και opus tessalatum, μεγάλο ενδιαφέρον φαίνεται να παρουσιάζει η μεγάλη Βασιλική (C). Η Ηράκλεια, ωs έδρα μιαε σημαντικήε επισκοπής κατά το τέλος του 5ου μΧ αιώνα, διαθέτει ένα μνημειώδες λατρευτυζό ιερό, κάτω από τα θεμέλια του οποίου βρίσκονται: μέρος τns ρωμαϊκής αγοράς, η ρωμαϊκή βασιλική (Β) και διάφορα άλλα ίχνη τοιχοποιίας.α

Η μεγάλη Επισκοπική Βασιλική είναι τρίκλιτη με μια αψίδα στα ανατολικά, νάρθηκα και άτριουμ στα δυτυχά, στη βόρεια πλευρά παρεκκλήσι με πρόπυλο και βαπτιστήριο και στη νότια πλευρά της το κατηχούμενο και το διακονικό. Για την κατασκευή της, η οποία ξεκίνησε npos τα τέλη του 5ου μΧ αιώνα, χρησιμοποιήθηκαν μαρμάρινες πλάκες οι οποίες προέρχονταν από το ρωμαϊκό θέατρο. Το πλέον αξιοθαύμαστο όμως από όλα τα απομεινάρια τns Ηράκλειας είναι τα μωσαϊκά σε opus tessalatum που καλύπτουν και τα εννιά μέρη Tns εκκλησίας, χρονολογημένα από τον πέμπτο και έκτο μΧ αιώνα. Καθένα από αυτά είναι μοναδικής ομορψιάς και τεχνικής, το πραγματικό όμως αριστούργημα πρώιμης χριστιανικής τέχνης για ψηφιδωτά βρίσκεται στον νάρθηκα τηs βασιλικής. Ο δημιουργός αυτού του ψηφιδωτού στην Ηράκλεια έπλασε μια σύνθεση πάνω σε μια επιφάνεια η οποία αγγίζει τα εκατό τετραγωνικά μέτρα και αναπαριστά το σύμπαν. Μια σύνθεση μέσα από τέσσερις διαφορετικές ενότητες: τη βασιλεία των ουρανών, τον παράδεισο, τη γη και το ύδωρ. Η ποικιλία των θεμάτων και των μοτίβων είναι ανεπανάληπτη. Ολες οι απεικονίσεις-σκηνές είναι πλήρεις μέσα από μια ιδιαίτερη αίσθηση για την κίνηση και την ανατομία. Στον χώρο βρίσκεται και η επισκοπική κατοικία η οποία συνδεόταν με τα εκκλησιαστικά κτίσματα μέσω μιας oroas που οδηγούσε προς την ανατολική πλευρά. Η κατασκευή τns κατοικΐας ακολουθεί τα κλασικά πρότυπα, τα δωμάτια γύρω από μια κεντρική αυλή (αίθριον) με κρήνη στο μέσον αυτής. Κι εδώ επίσης όλοι οι χώροι είναι διακοσμημένοι με ψηφιδωτά δάπεσα του τύπου opus tessalatum.

Εκτόs των τοίχων τns πόλης Ηράκλειας βρίσκεται και η μεγάλη κοιμητηριακή βασιλική, περίπου 250 μέτρα από το κέντρο τns Ηράκλειας.

Η καταστροφή και η εγκατάλειψη της πολιτείας συνδέεται με τις επιδρομές των Αβαροσλάβων αρχικά και στη συνέχεια των Σλάβων μόνο, στα τέλη του 6ου και στις αρχές του 7ου αιώνα.

Καθημερινή 16 Δεκεμβρίου 2001