Νυμφαίο: Ένα πρότυπο ήπιας ανάπτυξης με σεβασμό στην πολιτιστική κληρονομιά και στη φύση

in Greece, Macedonian Culture, newspapers, Thessalonike & Other Macedonian Cities / by Amarantos / on March 8, 2010 at 10:26 am /

Photo@ Nasos Efstathiadis

Πώς μπορεί ένα ορεινό μακεδονικό χωριό, σχεδόν ερημωμένο, να μεταμορφωθεί σε αλπικό τοπίο και να θυμίζει τα σπουδαιότερα ελβετικά θέρετρα; Μπορεί. Και αυτή είναι η θαυμαστή ιστορία του Νυμφαίου της Φλώρινας. Ενός οικισμού που ξαναγεννήθηκε από τα ερείπιά του και αποτελεί πρότυπο για όλη τη χώρα.

Λίγο πριν μετατραπεί κι αυτό σε «χωριό φάντασμα», το 1986, μια ομάδα κατοίκων του Νυμφαίου που είχαν σκορπίσει στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα αποφάσισαν να ξαναζωντανέψουν το ιστορικό κεφαλοχώρι. Ετρεξαν, βρήκαν χρηματοδότες, πήραν δάνεια, αξιοποίησαν προγράμματα και η σπίθα της δημιουργίας άναψε και πάλι. Συνεργεία με κάθε είδους μαστόρια ανέλαβαν δράση. Τα παλιά αρχοντικά άρχισαν σιγά σιγά να ξαναβρίσκουν την αρχική τους μορφή, τα ερειπωμένα σπίτια να ξαναστήνονται από την αρχή και τα σοκάκια έγιναν περίτεχνα καλντερίμια, με ωραίο φωτισμό.

Χρονιά-ορόσημο μπορεί να θεωρηθεί και το 1993, όταν με πρωτοβουλία ενός τέκνου του Νυμφαίου, του Γιάννη Μπουτάρη, ιδρύεται ο «Αρκτούρος», ένα μοναδικό στο είδος του κέντρο, όπου φιλοξενούνται ταλαιπωρημένες καφέ αρκούδες, αιχμάλωτες πλανόδιων αρκουδιάρηδων. Σήμερα φιλοξενούνται 13 αρκούδες σε μια έκταση 100 στρεμμάτων, που θυμίζει το φυσικό τους περιβάλλον.

Η προσπάθεια για την αναδημιουργία του χωριού συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, παρ’ όλο που το Νυμφαίο θυμίζει πια παραμυθοχώρι του Βορρά. Τώρα, 13 υπέροχοι πέτρινοι ξενώνες, δυναμικότητας 300 κλινών, πέντε εστιατόρια και τέσσερα καφέ-μπαρ είναι έτοιμα να φιλοξενήσουν τους επισκέπτες και να τους προσφέρουν τη δροσερή ανάσα των βουνών. Η διαδρομή και η διαμονή μένουν αξέχαστες.

Συνολικά 200 παλιά αρχοντικά και σπίτια έχουν επισκευαστεί. Ολα πέτρινα -ακόμα και οι στέγες είναι στρωμένες με πλάκες πέτρας. Το εσωτερικό στα περισσότερα είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες, έχουν τζάκι και τα οικιακά σκεύη είναι κομψά και περίτεχνα όπως τα παλιά.

Αετοφωλιά το έλεγαν οι παλιοί. Χτισμένο αμφιθεατρικά σε πλαγιά του Βιτσίου, σε ύψος 1.350 μέτρων, από νομάδες και κτηνοτρόφους, αρχικά ονομάστηκε Νέβεσκα από τους βλαχόφωνους (λατινόφωνους) Μακεδόνες και το 1928 πήρε τη σημερινή του ονομασία.

Το χωριό, πέρα από την κτηνοτροφία, σταδιακά ανέπτυξε την αργυροχρυσοχοΐα αποφέροντας σημαντικά έσοδα, τα οποία επενδύθηκαν στο εμπόριο, κυρίως στον καπνό και το βαμβάκι. Οι πλούσιοι έμποροι του Νυμφαίου έχτισαν αρχοντικά στον τόπο τους και τα επισκέπτονταν όποτε μπορούσαν. Παράλληλα έχτισαν και δημόσια κτήρια. Το πιο επιβλητικό απ’ αυτά είναι η Νίκειος Σχολή. Ενα σχολείο που χάρισε ο ξακουστός καπνέμπορος Ζαν Νίκου.

Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου το Νυμφαίο είχε 3.200 κατοίκους και 400 παιδιά που πήγαιναν στο «Ημι-γυμνάσιο», όπως το έλεγαν τότε. Στην Κατοχή αλλά και στον Εμφύλιο, ο Γράμμος και το Βίτσι βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα και τα χωριά άρχισαν να ερημώνουν. Τη δεκαετία του ’60 η ανάγκη για εργασία ήταν επιτακτική και οι νέοι έφευγαν ομαδικά. Το τελειωτικό χτύπημα το έδωσε η άνθηση της γούνας στη γειτονική Καστοριά, που απορρόφησε πολλούς εργάτες. Η Νίκειος Σχολή άδειασε τελείως από παιδιά, εγκαταλείφθηκε και έγινε ερείπιο. Ομως αναστηλώθηκε με τη βοήθεια και τη συνεργασία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έγινε πρότυπο συνεδριακό κέντρο.

Οι κάτοικοι του Νυμφαίου συμμετείχαν σε όλους τους εθνικούς αγώνες, και στην Τουρκοκρατία και στους Βαλκανικούς Πολέμους. Στη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου το χωριό έγινε πεδίο σφοδρών συγκρούσεων.

Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι -και στη διάρκεια του χειμώνα- είναι περίπου 80. Τα Σαββατοκύριακα όμως πλημμυρίζει από τους επισκέπτες. Οι περισσότεροι έρχονται από τη Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, την Καστοριά, αλλά και άλλες περιοχές. Η κατασκευή της Εγνατίας οδού έδωσε νέα ώθηση στον τουρισμό της Δυτικής Μακεδονίας και κατ’ επέκταση και στο Νυμφαίο.

Το χωριό προσφέρεται για γαλήνη, ξεκούραση, επιστροφή στη φύση, αλλά και στην ιστορία του τόπου. Για όσους όμως θέλουν να συνδυάσουν και χειμερινά σπορ, υπάρχουν δύο χιονοδρομικά κέντρα σε απόσταση 80 χιλιομέτρων, η Βίγλα Πισοδερίου (Φλώρινα) και ο Βόρας (Καϊμακτσαλάν) στην Πέλλα.

Από το Νοέμβριο ώς τα τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου, το χωριό, όπως και όλη η περιοχή, είναι σκεπασμένη με χιόνια. Η διαδρομή είναι συγκλονιστική μέσα από δάση με οξιές, που εναλλάσσονται με καταπράσινα λιβάδια και λιμνούλες. Τα αυτοκίνητα αφήνονται σε ειδικό χώρο στην άκρη του χωριού, όπου τα προσέχει φύλακας, και η γοητεία αρχίζει με το περπάτημα.

Πατώντας το αφράτο χιόνι, σε λίγα λεπτά γυρίζουμε τους κεντρικούς λιθόστρωτους δρόμους, θαυμάζοντας τα αρχοντόσπιτα. Η αίσθηση της καθαριότητας και της τάξης μας ακολουθεί σε κάθε βήμα. Πρώτη στάση, το «Σπίτι των Χρυσικών», όπως ονομάζεται το Μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας και Λαογραφίας. Ενα υπέροχο τριώροφο κτίσμα με πλούσια συλλογή χειροτεχνιών, παλιών έργων αργυροχρυσοχοΐας, παραδοσιακών φορεσιών αλλά και ιστορικών αρχείων για τις παλιές οικογένειες του τόπου. Εδώ μαθαίνουμε πώς… ξεκίνησαν όλα. Απέναντι η Νίκειος Σχολή με τον πύργο-ρολόι, όπως τα δημόσια κτήρια της παλιάς εποχής, με σημαντική έκθεση φωτογραφίας για την προσπάθεια ανασυγκρότησης του οικισμού.

Αλλο ένα κτήριο που ξεχωρίζει είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου που κάηκε στη διάρκεια του Εμφυλίου και επισκευάστηκε ξαναπαίρνοντας την αρχική της μορφή. Οι θρυλικές καμπάνες κατασκευάστηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα στην Πόλη και την Οδησσό. Ηταν αφιερωμένη στους εμπόρους και τους ναυτικούς του χωριού που ταξίδευαν στα πέρατα του κόσμου.

Στους πέτρινους ξενώνες, η διαμονή είναι εξαιρετική και θυμίζει τις παλιές καλές μέρες των αρχοντικών του 19ου αιώνα. Αλλά και όσοι δεν διανυκτερεύσουν, δεν θα μείνουν παραπονεμένοι. Οι παραδοσιακές ταβέρνες στο κέντρο του χωριού προσφέρουν γευστικές συγκινήσεις. Οσπρια, κρέατα, λουκάνικα και άλλα παραδοσιακά φαγητά σε καθηλώνουν στο τραπέζι. Τα επιδόρπια και τα γλυκά είναι εξίσου αλησμόνητα. Και οι τιμές, λογικότατες! Και ο καφές στο παραδοσιακό καφενείο της πλατείας… άλλη αίσθηση.

Στην κεντρική πλατεία η κοινότητα δημιούργησε τέσσερα καταστήματα, παντοπωλείο, εστιατόριο και είδη λαϊκής τέχνης, με τη συμμετοχή του συλλόγου γυναικών.

Μετά το φαγητό ένας περίπατος είναι ό,τι πρέπει. Σε περίπου δεκαπέντε λεπτά, μέσα από το πυκνό δάσος με οξιές, το κεντρικό μονοπάτι μάς βγάζει στον «Αρκτούρο». Ο μολυβένιος ουρανός και η ομίχλη πάνω από την περιοχή δημιουργούν μοναδική ατμόσφαιρα.

Στις εγκαταστάσεις του, σχεδόν καθημερινά φτάνουν μαθητές από κάθε γωνιά της Ελλάδας για να θαυμάσουν τις αρκούδες στο φυσικό τους περιβάλλον. Ξεναγήσεις γίνονται κάθε μία ώρα από έμπειρα στελέχη-εθελοντές της μη κερδοσκοπικής αυτής οργάνωσης. Εκεί κοντά είναι και το Ορεινό Κατασκηνωτικό Κέντρο της ΧΑΝ Θεσσαλονίκης.

Δεν είναι όμως μόνο οι αρκούδες, είναι και τα ελάφια. Σε ένα πολύ μεγαλύτερο φυσικό πάρκο, σε έκταση 1.200 στρεμμάτων, η κοινότητα έφερε και εγκατέστησε 25 ελάφια από τη Σουηδία, τα οποία προσδοκά ότι θα πολλαπλασιαστούν. Λίγο μακρύτερα, στην Αγραπιδιά, ο «Αρκτούρος» δημιούργησε και καταφύγιο λύκου, όπου φιλοξενούνται λύκοι που είχαν πιαστεί παράνομα από κυνηγούς και άλλους ιδιώτες.

Οταν τα χιόνια λιώνουν, το μεγαλείο της φύσης αποκαλύπτεται. Τα δάση ζωντανεύουν. Δέντρα, ζώα, πουλιά χαιρετίζουν τον ερχομό της άνοιξης. Ο Ηλιος δύσκολα διαπερνά τα πυκνά φυλλώματα και τα σκιερά μονοπάτια σε βγάζουν στις μικρές λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα. Οι φωνές των αρκούδων, που ξυπνούν από τη χειμερία νάρκη, σμίγουν με τις φωνές των πουλιών. Ποτάμια, ρυάκια και μικροί καταρράκτες σχηματίζονται κάθε τόσο, όσο ανεβαίνει η θερμοκρασία.

Τα μονοπάτια, μέσα από το περίφημο Μαύρο Δάσος με τις οξιές, μας οδηγούν στο διπλανό χωριό Δροσοπηγή. Οσοι φοβούνται το περπάτημα ή κουράζονται εύκολα ας παρηγορηθούν. Μπορούν να κάνουν ιππασία με τα εκπαιδευμένα άλογα και πόνι που διαθέτει ο τοπικός ιππικός όμιλος.

Για τους περισσότερο ανήσυχους προσφέρεται για ποδήλατο βουνού και πεζοπορία-ορειβασία στο διεθνές ορειβατικό μονοπάτι Ε4. Το διεθνές αυτό μονοπάτι ξεκινά από τα Πυρηναία όρη στα σύνορα Ισπανίας, Γαλλίας, περνά τις Αλπεις και διασχίζοντας την πρώην Γιουγκοσλαβία, φτάνει στην Ελλάδα και καταλήγει στο ακρωτήριο Ταίναρο στη Λακωνία. Κοντά στις λίμνες η περιοχή προσφέρεται και για αιωροπτερισμό.

Επιστροφή στο χωριό και στα κεντρικά καταστήματα, όπου μπορούμε να αγοράσουμε τοπικά προϊόντα, που παράγουν οι γυναίκες του συνεταιρισμού, όπως γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, ζυμαρικά, πίτες, αλλά και εργόχειρα, κοσμήματα, ξυλόγλυπτα και κάθε είδους αναμνηστικά.

Τυχεροί είναι και όσοι συμμετέχουν σε συνέδρια στο απαράμιλλο από αρχιτεκτονικής άποψης κτήριο της Νικείου Σχολής που διαθέτει παράλληλα και την υλικοτεχνική υποδομή για υψηλού επιπέδου εκδηλώσεις.

«Αυτό που αποφασίσαμε από την αρχή το συνεχίζουμε, γι’ αυτό και κρατάμε σε τόσο υψηλό επίπεδο την ποιότητα των υπηρεσιών μας», λέει με καμάρι ο πρόεδρος του Νυμφαίου, Γιώργος Μπουτάρης.

Πραγματικά εδώ τίποτα δεν γίνεται στην τύχη. Τα πάντα περνούν από το συμβούλιο, υπάρχει έλεγχος και προγραμματισμός για το κάθε τι. Σεβασμός στο περιβάλλον και τη φύση είναι βασική προτεραιότητα των κατοίκων και την τηρούν στο έπακρο.

«Μας βοήθησε και το γεγονός ότι εξαιρεθήκαμε από τον “Καποδίστρια” και παραμείναμε κοινότητα. Τώρα με τον “Καλλικράτη” δεν ξέρουμε τι θα συμβεί», μας λένε με αγωνία οι ντόπιοι στο καφενείο. Και μας υπενθυμίζουν ότι το χωριό τους έχει αποκτήσει φήμη και έξω από τα σύνορα της χώρας, καθώς ασχολήθηκαν μαζί του διεθνή ταξιδιωτικά και τουριστικά έντυπα και πρόσφατα τους επισκέφτηκε συνεργείο της δημόσιας γαλλικής τηλεόρασης. Εξάλλου, όπως λένε, το χωριό τους είναι η μοναδική κοινότητα της Βόρειας Ελλάδας που συμμετέχει στο εθνικό δίκτυο πολιτισμού, παράδοσης και κοινοτικού βίου, με ονομασία «Των Ελλήνων οι κοινότητες».

Ο επισκέπτης φεύγοντας θα πάρει στο μυαλό και την καρδιά του εικόνες που δεν πρόκειται να ξεχάσει ποτέ, μαζί με το χαμόγελο και τη ζεστασιά των κατοίκων του Νυμφαίου. Αλλά θα μάθει και κάτι πολύ σημαντικό: ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Και πως ένας έρημος τόπος μπορεί να γίνει το λουλούδι των βουνών.

Κείμενο: Κώστας Καρτάλης – φωτ: Γιάννης Ξυδάς

enet.gr

Μαθαίνουμε από το Οικοσκόπιο

Για το Νυμφαίο:

***Διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός, χτισμένος σε υψόμετρο 1.350 μ., στα ανατολικά του νομού Φλώρινας.

***Κύριες ασχολίες των κατοίκων, η κτηνοτροφία και τελευταία ο αγροτουρισμός, καθώς μετά από πρόσφατη αναπαλαίωση, το Νυμφαίο αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

***Ο οικισμός περικλείεται από πυκνό δάσος με οξιές, φυσικούς βοσκότοπους και μικρότερες καλλιεργούμενες εκτάσεις. Κοντά στο χωριό υπάρχουν δύο προστατευόμενες περιοχές του Ευρωπαϊκού Δικτύου Natura 2000.

***Το Νυμφαίο βρίσκεται στα όρια δύο υδρολογικών λεκανών που δημιουργούνται από τους ποταμούς Αξιό και Αλιάκμονα. Νοτιότερα, οι λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα αποτελούν Καταφύγια Αγριας Ζωής και σημαντικές περιοχές για την ορνιθοπανίδα.

***Η ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία φυτών και ζώων. Πολλά από αυτά απειλούνται με εξαφάνιση όπως για παράδειγμα η αρκούδα, ο λύκος, η βίδρα, το ζαρκάδι, ο λιβαδόκιρκος, ο πορφυροτσικνιάς και η βαλτόπαπια.

***Στο Νυμφαίο και στον γειτονικό Αετό λειτουργούν από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ καταφύγια περίθαλψης λύκου (Canis lupus) και καφέ αρκούδας (Ursus arctos) που παλαιότερα ζούσαν σε αιχμαλωσία.

Σε συνεργασία με το Τμήμα Επιστημονικής Τεκμηρίωσης
Ναταλία Καλεβρά (MSc) WWF Ελλάς
www.oikoskopio.gr

Από το 1995, εγκαταλείποντας σταδιακά την δημοσιογραφία, ο Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Νικόλαος Μέρτζος, αφιερώθηκε στο πατρογονικό του Νυμφαίο, το οποίο ως Πρόεδρος της Κοινότητας επί τρεις θητείες οδήγησε στην Αναγέννηση και το ανέδειξε σε πανευρωπαϊκό πρότυπο ήπιας ανάπτυξης με σεβασμό στην πολιτιστική κληρονομιά και στη φύση.

Bio
Latest Posts

Amarantos

Latest posts by Amarantos (see all)

Εις μνήμη Μανώλη Ανδρόνικου (VIDEO) - April 2, 2011
Επείγον Δελτίο Τύπου από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών - March 29, 2011
6ος Διεθνής Μαραθώνιος Δρόμος “Μέγας Αλέξανδρος” - March 18, 2011

Comments

Αντώνης Λιάτσης says:

May 15, 2011 at 3:32 am

Κάνεις το πιο εύκολο πράγμα, να μιλάς άσχημα πίσω από ένα πληκτρολόγιο ανώνυμα. Επίσης από το τον τρόπο που γράφεις είναι φανερό ότι και είσαι και κάργα αμόρφωτος. Κι’ επειδή σε μαράνανε και οι παραδοσιακές γεύσεις , πες μας που μένεις να σου στείλουμε και μια αρμαθιά μπανάνες , τετραποδε φίλε μας

αλεχ says:

January 26, 2011 at 1:16 am

καμμια ηπια αναπτυξη δεν υπαρχει στο νυμφαιο..μονο καταστροφικεσ παρεμβασεισ στη φυση,τυπου τεχνητησ λιμνησ,φραχτεσ παντου,εστιατορια χωρισ παραδοσιακεσ γευσεισ,και φασιστεσ τυπου μερτζιου,και γιωργου μπουταρη…