Μέγας Αλέξανδρος – Η Κατάκτηση της Βαλκανικής

 

Ο Μέγας Αλέξανδρος

Το έτος 334 π.Χ. αποτελεί χρονολογία-σταθμό, όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας. Γιατί κατά το έτος αυτό αρχίζει η κατά των Περσών εκστρατεία του Αλεξάνδρου, από την οποία γεννήθηκε ένας καινούργιος κόσμος, τον οποίο με δύσκολα συ­γκροτούμενη υπερηφάνεια ιχνογραφεί ο Κων­σταντίνος Καβάφης:

…Κι απ’ τη θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία- την νικηφόρα. την περίλαμπρη, την περιλάλητη. την δοξασμένη ως άλλη,  δεν δοξάστηκε καμμιά την απαράμιλλη – βγήκαμε εμείς, ελληνικός καινούργιος κόσμος μέγας!

Εκείνο που από στρατιωτική και πολιτική άποψη πρέπει να τονισθεί και να προσεχθεί είναι τούτο: τό­σον ο

Φίλιππος, όσο και ο Αλέξανδρος οργάνωσαν εκστρατεία κατά της Ανατολής, αφού προηγουμέ­νως είχαν εξασφαλισμένα τα νώτα τους. Ειδικότε­ρα για τον Αλέξανδρο, δεν αρκούσε η αναγνώριση των Ελλήνων, ούτε η συντριβή της δυνάμεως των Θηβών. Αυτό που προείχε ήταν η πλήρης καθυπόταξη των προς Βορράν της Μακεδονίας φυλών. Αυτό το κεφάλαιο. το πρώτο κεφάλαιο της μεγάλης ιστορίας που έγραψε με το ξίψος και το πνεύμα ο μέγας Μακεδόνας στρατηλάτης, έχει διαφύγει από την οπτική των περισσότερων ιστορικών. Που βλέ­πουν περισσότερο την υποταγή της Ασίας και πα­ραβλέπουν την υποταγή της  Βαλκανικής. Αν ο Αλέ­ξανδρος δεν είχε υποτάξει την Χερσόνησο του Αίμου (που κακώς αποκαλούμε Βαλκανική) δεν θα κατόρθωνε να υποτάξει την Ανατολή. Το  δίδαγμα για μας είναι προφανές: είναι αδύνατον να χαρά­ξουμε εθνική στρατηγική προς αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής, εφόσον θα έχουμε σε εκκρεμό­τητα, ζητήματα προβλήματα βορείως των συνόρων μας.

Για το λόγο αντό. ας μας επιτραπεί να αναφερ­θούμε στην ελάχιστα γνωστή αυτή σελίδα της πο­λεμικής πολιτικής δράσης του Αλεξάνδρου: Μόλις μπήκε η άνοιξη του 335 π.Χ. ο Αλέξανδρος πέρασε τον Νέστο και μέσα σε λίγες μέρες έφτασε στον Αίμο. Στόχος ήταν να λυτρώσει την Μακεδονία από τις επιθέσεις των Τριβαλλών. που πιεζόμενοι από τους Κέλτες είχαν εγκατασταθεί στα εδάφη της βόρειας Βουλγαρία;. Τα κορυφαία γεγονότα της εκστρα­τείας αυτής είναι τα ακόλουθα:

α) Η διάβαση των δυσπρόσιτων στενών της  Σίπκας, που φυλάσσονταν από άγρια θρακικά φύλα, χωρίς να χάσει ούτε έναν στρατιώτη,

 β) Η πανωλεθρία των Τριβαλλών στον Λυγινό ποταμό και

γ) Το πέρασμα τον Δούναβη οε μια νύχτα με 4.0ο0 πεζούς και 1.500 ιππείς, για να κάνει επίδειξη δυνάμεως και να τρομοκρατήσει τους Γέτες.

Μετά απ’ όλα αυτά ήρθαν στον Αλέξανδρο πρέ­σβεις του βασιλιά των Τριβαλλών Σύρμου και άλ­λων φυλών που κατοικούσαν κοντά στο Δούναβη, για να δηλώσουν φιλία. Ηθικό δίδαγμα: στην πολι­τική έχεις φίλους, όταν είσαι ισχυρός, όταν μπορείς και νικάς. Αλλιώς ισχύει ο αμείλικτος νόμος, τον οποίο επιγραμματικά διατύπωσε ο Βρέννος: «Vae Victis- (=ουαί τοις ηττημένοις). Ακολούθως ο νι­κητής Αλέξανδρος πέρασε από τις φιλικές τώρα πε­ριοχές των Αγριάνων, οι οποίοι κατοικούσαν στα εδάφη της Σερδικής σημερινή Σόφιας και των Παιόνων.  Παιονία λεγόταν τότε το μεγαλύτερο μέρος του σημερινού κράτους τιον Σκοπίων και το σω­στότερο και σοφότερο θα ήταν να λεγόταν έτσι και σήμερα, προς αποτροπή δυσάρεστων επιπλοκών στο μέλλον, εις βάρος κυρίως των Σκοπιανών. Την ειρηνική πορεία του Αλεξάνδρου τάραξε η πληροφορία πως αποστάτησε από τη συμμαχία των Μακεδό­νων ο βασιλιάς της Ιλλυρίας Κλείτος και μαζί του πήγε ο βασιλιάς τωνΤαυλαντίων Γλαυκίας. Ο Αλέ­ξανδρος, που εγκαινίασε πολύ νωρίτερα από τους Γερμανούς την τακτική τον «κεραυνοβόλου πολέ­μου», επέπεσε κατά του Κλείτου κοντά στο Πέλλιο. πόλη της Ιλλυρίας, που λόγω της ισχυρής οχύρωσης εμπόδιζε την πρόσβαση προς την Άνω Μακε­δονία. Ο Κλείτος σννετρίβη και κατέφυγε στους Ταυλαντίους. Εν τω μεταξύ ξέσπασε το κίνημα των Θηβών, που ο Αλέξανδρος κατέπνιξε με τρόπο σκληρό εντός ολίγων ημερών. (Κατά μία παράδο­ση, που κατά πάσα πιθανότητα oφείλεται στον Κλείταρχο, ο Αλέξανδρος θα συγχωρούσε τους Θηβαί­ους, αν δέχονταν τις προτάσεις του.  Δυστυχώς αυ­τές απορρίφθηκαν, λόγω της εμμονής των επανελ-θόντων εξόριστων).  

Στρατιωτικές δυνάμεις -Συνεργάτες

Την άνοιξη του 334 π.Χ. τα πάντα είναι έτοι­μα. Ο στρατός του Αλεξάνδρου αποτελείται από 30.000 πεζούς και 5.000 ιππείς. Βάση του στρατού είναι η Μακεδονική Φάλαγγα, που πλαι­σιώνεται από 1 .500 Θεσσαλούς ιππείς, 7.000 πεζούς και 600 ιππείςΈλληνες συμμάχους και από 5.000 άλλους Έλληνες μισθοφόρους. Η Κορινθιακή Συμ­μαχία έθεσε στη διάθεση τον Αλεξάνδρου και 160 τριήρεις. Η σπουδαιότερη επιθετική δύναμη είναι το μακεδονικό ιππικό, αποτελούμενο από ευγενείς Μακεδόνες, τους «εταίρους». Αυτοί ήταν χωρισμέ­νοι σε 7-8 ίλες, μεταξύ των οποίων ξεχώριζε η πιο επίλεκτη, λεγόμενη “βασιλική ίλη».

Πολλοί που έχουν γράψει για την πολεμική τα­κτική του Φιλίππου και τον Αλεξάνδρου δεν έχουν – λόγω ελλείψεως στρατιωτικών γνώσεων – εξηγή­σει επαρκώς τη χρήση της Φάλαγγας και του ιππι­κού την ώρα της μάχης. Ο Αλέξανδρος ως προς τη διεξαγωγή της μάχης δεν ακολούθησε την τακτική τον πατέρα τον, αλλά την τακτική των Θεσσαλών. Χρησιμοποίησε, δηλαδή, σαν δύναμη κρούσεως το ιππικό, ενώ η Φάλαγγα ήταν “όπλο σννοχής». Αντί­θετα ο Φίλιππος την χρησιμοποιούσε σαν όπλο κρούσεως. Ο Αλέξανδρος με τη Φάλαγγα έκανε χρή­ση του λεγόμενου, στη στρατιωτική γλώσσα, «ωθισμού». Δηλαδή, οι 16 ζυγοί της Φάλαγγας, έχοντας μπροστά από τον πρώτο ζυγό τους -λοχαγούς», προ­χωρούσαν εναντίον του εχθρού (“προσπέλαση”). Όταν ερχόταν η στιγμή της εφόδου («εμβολή»), οι στρατιώτες των πίσω γραμμών κρατούσαν τη σάρισα (δόρυ 7 μέτρων) σε θέση “προτείνατε”, ώστε να βγαίνει πιο μπροστά από το στήθος των στρατιωτών του πρώτου ζυγού και έπεφταν με όλη τη δύναμη του σώματος τους στον μπροστινό τους στρατιώτη. Έτσι. με συνεχείς ωθισμούς (σκουντήματα), οι δε­καπέντε ζυγοί ωθούσαν (σκουντούσαν) τον πρώτο ζυγό να προχωρά συνεχώς προς τα εμπρός. Το σύ­στημα αυτό προϋπέθετε ομαλό πεδίο μάχης. Ενώ. λοιπόν, η Φάλαγγα ακινητοποιούσε ή απωθούσε την απέναντι παράταξη, ο Αλέξανδρος σαν σφήήνα εισχωρούσε με το ιππικό του σε κάποιο αφύλακτο πλευρό του αντιπάλου και δημιουργούσε ρήγμα. Με άλλα λόγια η Φάλαγγα στα χέρια του Αλεξάνδρου έπαιξε το ρόλο του άκμονος (αμόνι) και το ιππικό το ρόλο της σφύρας (σφυριού). Έθετε τον αντίπα­λο μεταξύ σφύρας και άκμονος. H μεγάλοφυΐα δη­λαδή του Αλεξάνδρου ως προς την τακτική συνί­σταται στα ακόλουθα:

α) Είναι ο πρώτος που χρησιμοποίησε το ιππικό σαν ανεξάρτητο όπλο κρούσεως.

β) Συνδύαζε τη δράση πεζικού και ιππικού; ώστε να έχει το άθροισμα της ωφελιμότητας και των δύο όπλων. (Αντό μου το εξήγησε προ πολλών ετών ο στρατηγός Νεόκοσμος Γρηγοριάδης. Όπως ο ίδιος είχε γράψει (Βλ. περιοδ. «Ελληνικά Γράμματα “. τευχος 3, .16 Ιουλίου 1928. σελ. 103). η τακτική του Αλε­ξάνδρου συνίσταται: «Στόμωμα τον εχθρικού με­τώπου με τη φάλαγγα κι επέλαση στο πλευρό του σύγχρονα».

Ο Αλέξανδρος παρέλαβε και τη φοβερή πολεμι­κή μηχανή που είχε δημιουργήσει ο πατέρας του, το μηχανικό. Το μηχανικό περιελάμβανε πολιορκητι­κές μηχανές και άλλα μέσα για την κατασκευή δρό­μων και γεφυριών. Υπήρχαν ακόμη σκαπανείς για το άνοιγμα φρεάτων και ορυγμάτων και ανιχνευτές (“βηματισταί“). Τα οικονομικά μέσα για την εκστρατεία ήταν πολύ περιορισμένα. Ο ιστορικός Αρι­στόβουλος γράφει ότι στο δημόσιο ταμείο υπήρχαν μόνο 70 τάλαντα και 200 άλλα εξασφαλίστηκαν με πολεμικό δάνειο! Όταν ο Αλέξανδρος, που διέθε­σε όλη την προσωπική περιουσία του. ρωτήθηκε από κάποιον φίλο του, τι του απομένει, αποκρίθηκε: “Η ελπίς”.

Τη διοίκηση της Μακεδονίας ανέθεσε ο Αλέξαν­δρος στον Αντίπατρο, στον οποίο άφησε 12.000 πε­ζούς και 1.500 ιππείς.

Το επιτελείο του Αλεξάνδρου αποτελούσαν οι πα­λαιοί συνεργάτες του Φιλίππου, αλλά και με πλειάδα νέων αξιωματικών, που· μεγάλωσαν και  μορφώθηκανμαζί με τον Αλέξανδρο. Ο Παρμενίων ήταν υπαρχηγός και αρχηγός του πεζικού. Ένας του γιος, ο Φιλώτας, ήταν αρχηγός του ιππικού και άλλος, ο Νικάνωρ, ήταν αρχηγός των υπασπιστών. Ο Κάλλας διοικούσε τους θεσσαλούς και ο Αντίγονος τους λοιπούς Έλληνες. Πέντε άλλοι αρχηγοί της Φά­λαγγας (Κρατερός, Περδίκκας, Κοινός, Αμύντας, Μελέαγρος) θα αναδειχθούν στη διάρκεια της εκ­στρατείας. Στους προσωπικούς φίλους του Αλε­ξάνδρου περιλαμβάνονται οι Ηφαιστίων, Νέαρχος, Πτολεμαίος, Σέλευκος, Λυσίμαχος, Λαομέδων, Κλείτος. Μεταξύ αυτών, εξαιρετική θέση κατέχει ο Ευμένης ο Καρδιανός, που διευθύνει τη σύνταξη των *Eφημερίδων*, δηλαδή την καταγραφή  των πεπραγμένων της εκστρατείας.

Στο επιτελείο του Αλέξανδρου περιλαμβάνεται κι ένας όμιλος ιστορικών, ρητόρων. φιλοσόφων. επι­στημόνων. Από αυτούς ξεχωρίζουν ο Καλλισθένης από την Όλυνθο, φιλόσοφος και ιστορικός, γνω­στός από το έργο του «Ελληνικά», ο Ανάξαρχος, μαθητής του Δημοκρίτου, και ο Πύρρων, μαθητής του Ανάξαρχου, ο θεμελιωτής της σκεπτικής φιλοσοφίας, 0 ιστορικός Αριστόβουλος, ο κυνικός φιλόσοφος Ονησίκριτος και 0 Ανδροσθένης ο Αμφιπολίτης, που εξερεύνησε τα παράλια του Αραβικού κόλπου και έδωσε στην επιστήμη πολύτιμες πληροφορίες. Χάρη σ’ αυτό το επιτελείο η εκστρατεία του Αλεξάνδρου χαρακτηρίστηκε – κάπως υπερβολικά – «ένοπλος επιστημονική εξερεύνηση».

Oικονομικός Ταχυδρόμος 22 Δεκεμβρίου 1994

[Αρχείο Σοφίας Φ.]

Related posts:

• ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΣΤΗΝ ΤΟΥΜΠΑ - Νέες πληροφορίες για τους πρώτους... Θεσσαλονικείς!!
• Ο Κίρο Γκλιγκόροφ και το Τρίτο Ημίχρονο
• Μακεδονία Ξακουστή - Famous Macedonia!