Γραμματειακές πηγές για την Παιονία και τους Παίονες

in Ancient Macedonian History, Archaeology, Articles, E-mails from readers, Macedonian Culture / by alexander / on November 2, 2010 at 8:12 am /

Οι Παίονες ήταν ένας αρχαίος λαός που κατοικούσε σε εδάφη της αρχαίας Θράκης και στην χώρα, αργότερα γνωστή ως Μακεδονία. Οι Παίονες αναφέρονται αρχικά από τον Όμηρο να αποτελούν τους πιο “μακρινούς” Δυτικούς Συμμάχους των Τρώων. Στην Ιλιάδα μνημονεύονται να χρησιμοποιούν για όπλα τους, τόξα (Β. 848) και μακριά δόρατα (Φ 155). Ο Όμηρος τους ονομάζει ιπποκορυσταί (Π 287, Φ 205), δηλαδή πολεμιστές που μάχονται από άρματα. Αρχηγοί τους στον Τρωικό πόλεμο ήταν ο Πυραίχμης και ο Αστεροπαίος. Οι δυό ηγέτες των Παιόνων σκοτώνονται αντίστοιχα από τον Πάτροκλο και τον Αχιλλέα. Στην Ιλιάδα (Π 287), ο Πυραίχμης περιγράφεται να είναι το πρώτο θύμα του Πατρόκλου φορώντας τα άρματα του Αχιλλέα. Αργότερα, ο Αχιλλέας γεμίζει τις όχθες του Σκάμανδρου με τα πτώματα των Παιόνων που είχε προηγουμένως σκοτώσει κατά την διάρκεια της μάχης, με πρώτον από όλους τον Αστεροπαίο (Φ 179). Μάλιστα, ο Αστεροπαίος πέταξε δύο δόρατα στον Αχιλλέα και προφανώς, καθώς έμεινε χωρίς όπλα, ο Αχιλλέας τον σκότωσε. Ένας τρίτος σπουδαίος πολεμιστής, ο Απισάονας (Ρ 347), φέρεται να πολεμάει δίπλα στον Δάρδανο Αινεία. Αντίθετα, ο Αστεροπαίος περιγράφεται να πολεμάει στο πλευρό του Σαρπηδόνα. Κατά την διάρκεια της μονομαχίας με τον Αχιλλέα, γίνεται μνεία στο γενεαλογία του, ιδιαίτερα στον πατέρα του Πηλεγόνα, τον παππού του Αξιό (ποτάμιος θεός), και στην Περίβοια (νύμφη του Εριγώνα), κόρη του Ακεσσάμενου του θεραπευτή. Η σύνδεση μεταξύ Παιόνων και ποταμών συναντάται και σε μεταγενέστερες πηγές. Ο Πολυαίνος (Στρατ. ΙV 12,13) μιλάει για την υποδοχή των Παιόνων στον νεαρό Πρίγκηπα Αρίστων, ο οποίος τους παραδίνεται από τον Λυσίμαχο. Σύμφωνα με τα αρχαία τελετουργικά τους, ο πρίγκηπας έκανε “βασιλικόν λουτρόν” στα νερά του ποταμού μαζί με άλλες ιεροτελεστίες, ως δείγμα ότι αναγνωριζόταν από τους υπηκόους του, το δικαίωμα του στην Βασιλεία.

Σημαντικές πληροφορίες για τους Παίονες αντλούμε από τον Ηρόδοτο στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. Ο Ηρόδοτος (IV 33, 5) καταθέτει την μαρτυρία ότι οι γυναίκες των Θρακών και των Παιόνων έκαναν θυσίες στην Άρτεμις Βασιλεία. Οι Παίονες περιγράφονται κυρίως ως κάτοικοι των περιοχών γύρω από την άνω κοιλάδα του Σκίου προς την Βορειο-Ανατολική πλευρά του Στρυμόνα (ΙV. 49,1). Λίγο καιρό πριν την Περσική εκστρατεία του Μεγάβαζου στην Αιγαιακή Θράκη το 512 π.Χ, κατοικούσαν στην κοιλάδα του Στρυμόνα και είχαν επιτεθεί στην Ελληνική αποικία της Περίνθου, . Οι αναφορές (V. 12-15) για την Παιονική παρουσία στην αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών και σε επαφές τους με τον Δαρείο κρίνονται ως σημαντικές. Ορισμένες Παιονικές φυλές που φέρονται να κατοικούν στον κάτω Στρυμόνα, (Σιριοπαίονες, Παιόπλαι) καθυποτάχθηκαν και στάλθηκαν από τον Μεγάβαζο στην Μικρά Ασία. Αργότερα ένα μέρος τους απόδρασε και γύρισε πίσω στην Παιονία (V 15; 23, 1–2; 98). Κατά την διάρκεια της Εκστρατείας του Ξέρξη εναντίον της Ελλάδος , μέρος των Παιόνων κατοικούσε στις περιοχές στα βόρεια από το Παγγαίον όρος (VII 113, 1). Άλλες αναφορές (VII 124) φανερώνουν πως οι Παίονες βρισκόντουσαν κοντά στους Θράκες Κρεστωναίους και στα Βόρεια των Μυγδόνων (στην μέση και κάτω κοιλάδα του Αξιού).

Εξίσου σημαντικές πληροφορίες για τους Παίονες συλλέγουμε από τις μαρτυρίες του Θουκυδίδη. Το 424 π.Χ., Παιονικές φυλές (Γραιαίοι, Αγριάνες και Λαιαίοι) εντοπίζονται στις άνω περιοχές του Στρυμόνα, κάτω από την κυριαρχία των Οδρυσσών, ενώ οι ελεύθεροι Παίονες κατοικούσαν στα Δυτικά, στην μέση κοιλάδα του Αξιού (II 98, 1–3). Κατά την διάρκεια της εξάπλωσης τους (τέλη του 6ου – αρχές 5ου αιώνα), οι Μακεδόνες κατάκτησαν την Παιονική περιοχή, δυτικά του κάτω Αξιού εώς την Πέλλα (II 99, 4).

Το 167 π.Χ, οι Παίονες ζούσαν στα εδάφη γύρω από την μέση κοιλάδα του Αξιού (Τίτος Λίβιος, XLV 29). Ο Στράβωνας (VII 5, 1; απόσπ. 6 κ. 11) εντόπιζε την Παιονία ανάμεσα στα όρη της Ροδόπης προς τα ανατολικά, στα δυτικά και βόρεια τους αναφέρει να ζούν οι Ιλλυριοί, ενώ οι Μακεδόνες βρίσκονταν στα νότια. Αλλού ο Στράβωνας (VII, απόσπ. 41), κάνει μνεία ότι στο παρελθόν οι Παίονες κατείχαν μεγάλο μέρος της Μακεδονίας, της Κρεστωνίας και όλης της Μυγδονίας. Πιθανότατα αυτή η πληροφορία να περιγράφει γεγονότα του 6ου αιώνα, καθότι οι γραμματειακές πηγές αναφέρουν Παιονικές στρατιωτικές εκστρατείες εναντίον πόλεων, όπως τα Άβδηρα (Πίνδαρος, ΙΙ Παιαν.) και της Περίνθου (Ηρόδ. V 1.-2), πριν το 512 π.Χ.

Μουσείο “Macedonija” (sic), Σκόπια – Χρυσό έλασμα του Βασιλέα των Παιόνων, Δροπίωνα. Μολονότι η επιγραφή είναι γραμμένη στην Ελληνική γλώσσα, περιέχει λέξεις που δεν έχουν μεταφραστεί ακόμα. Eικάζεται πως πρόκειται για Παιονικές λέξεις (Theodosiev)

Νομισματικές και Επιγραφικές αποδείξεις μαζί με φιλολογικές αναφορές μας δίνουν τα ονόματα αρκετών βασιλιάδων των Παιόνων του 4ου και 3ου αιώνα. Ανάμεσα τους βρίσκονται οι: Λύκκειος, Άγις, Πατράος, Αυδολέων, Αρίστων και Δροπίων. Όπως προαναφέραμε, οι Παίονες λάτρευαν την τοπική θεότητα Άρτεμις Βασιλεία και τον Ήλιο. Ο Ησύχιος (λήμμα: Δρύαλος) μνημονεύει πως οι Παίονες τιμούσαν με το όνομα Δρύαλος τον θεό Διόνυσο.

Οι γραμματειακές αναφορές για την καταγωγή τους δεν μας βοηθούν ιδιαίτερα. Οι αδερφοί από την Παιονία στις Σάρδεις ανάφεραν στον Δαρείο ότι η Παιονία είχε ιδρυθεί από τους Τεύκρους γύρω από τον Στρυμόνα. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (V. 13,2) , oι Τεύκροι εγκατέστησαν στην κοιλάδα του Στρυμόνα αποίκους από την Τροία, οι οποίοι πήραν το όνομα Παίονες. Ο Παυσανίας (5.1.5) αφηγείται την εξής ιστορία: ο Ενδυμίων από την Αρκαδία είχε τρεις γιούς, τον Επείο, τον Παίονα και τον Αιτωλό. Για να δώσει το βασίλειό του σε έναν από αυτούς, τους έβαλε να τρέξουν σε αγώνα δρόμου στην Ολυμπία, όπου νίκησε και πήρε την βασιλεία ο Επειός. Ο Παίονας λυπήθηκε και έφυγε για να εγκατασταθεί στην επάνω κοιλάδα του Αξιού που ονομάστηκε από τότε Παιονία. Αρχαίοι λαοί θεωρούσαν τους Παίονες ως Φρύγες ( Στράβων VII απόσπ. 38). Πιθανότα ο όρος “Παίονες” αναφερόταν σε ένα Συλλογικό Εθνώνυμο, το οποίο κάλυπτε ανάμικτες τοπικές φυλές μεταξύ των Θρακών, Ιλλυριών και Μακεδόνων. Η συγκεκριμένη γεωγραφική θέση των Παιόνων αποτελούσε την κυριότερη αιτία της ύπαρξης ανάμικτων στοιχείων στον πολιτισμό και στα ονομαστικά τους, τα οποία μαρτυρούν αρκετά Θρακικά και Ιλλυρικά στοιχεία. Από τον 6ο αιώνα π.Χ., πιθανότατα λόγω των Ελληνικών Αποικιών και της κατάκτησης ορισμένων Παιονικών φυλών από τους Μακεδόνες, είναι ευδιάκριτη μια διαδικασία Ελληνοποίησης τους.