Σέρρες : Αίτημα επιστροφής Ιερών κειμηλίων της Μονής Τιμίου Προδρόμου από την Ελλάδα

in Greece, Macedonian news, newspapers, Thessalonike & Other Macedonian Cities / by Stern / on August 22, 2013 at 2:04 pm /

Εκστρατεία για τον επαναπατρισμό χιλιάδων ιερών κειμηλίων και άλλων ιστορικών αντικειμένων τα οποία εκλάπησαν από Βούλγαρους στρατιώτες κατά την διάρκεια του μακεδονικού Αγώνα, των Βαλκανικών πολέμων και τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετά χρόνια η Ελληνική Κυβέρνηση σε συνεργασία με την Αρχιεπισκοπή των Αθηνών και ομάδες ομογενών του εξωτερικού. Αν και ένα μέρος των κλεμμένων κειμηλίων έχει επιστραφεί από της Βουλγαρικές αρχές τα τελευταία τριάντα χρόνια στο πλαίσιο της σύσφιξης των σχέσεων των δύο χωρών πολλά ακόμα αντικείμενα αναζητούν τον δρόμο της επιστροφής Στην πλειονότητά τους οι αρχαιότητες φιλοξενούνται σε προθήκες Βουλγαρικών μουσείων αλλά και ιδιωτικών συλλογών.

Στο παραπάνω πλαίσιο η Ελληνική διπλωματία διατηρεί έντονο ενδιαφέρον για τα κειμήλια που αφαιρέθηκαν από την Ιερά Μονή τιμίου Προδρόμου και Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας. Τουλάχιστον δέκα μοναδικά εκκλησιαστικά χειρόγραφα του 10ου αι., εξ αυτών που είχαν αρπαγεί κατά τη λεηλασία του μοναστηριού της Εικοσιφοινίσσης, βρέθηκαν στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και σε βιβλιοθήκες άλλων πνευματικών ιδρυμάτων των ΗΠΑ. Το πώς έφτασαν εκεί, δεδομένου ότι αποδεδειγμένα αφαιρέθηκαν από τους Βούλγαρους κατακτητές, δεν έχει ξεκαθαριστεί.

Όπως παραμένει άγνωστο αν και άλλα από τα 900 και πλέον κειμήλια (χειρόγραφα, εκκλησιαστικά σκεύη κ.ά.) έχουν καταλήξει σε μουσεία, ιδρύματα ή και ιδιωτικές συλλογές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Σε μια τουλάχιστον περίπτωση, το 2002, εντοπίστηκε σε οίκο δημοπρασιών του Μονάχου, ένα Συναξάρι γραμμένο από τον μοναχό Εφραίμ τον 13ο αι. και με παρέμβαση τού τότε υπουργού Πολιτισμού Ευάγγελου Βενιζέλου αποκτήθηκε (διά της αγοράς του) από το ελληνικό κράτος, προτού περάσει στην κατοχή κάποιου συλλέκτη.

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα το 1917, ο βουλγαρικός στρατός επιδόθηκε σε λεηλασίες και μεταξύ άλλων «έγδυσε» βυζαντινά μοναστήρια και εκκλησίες, στις Σέρρες και στην Ξάνθη, απ’ όπου αφαίρεσε εκκλησιαστικά βιβλία, παμπάλαιες εικόνες και σκεύη, χειρόγραφα και ό,τι κρίθηκε πως έχει ιστορική και πνευματική αξία. Χαρακτηριστικότερο είναι το παράδειγμα της Ιεράς Μονής Τιμίου προδρόμου απ όπου οι Βούλγαροι απέσπασαν 24 Ευαγγέλια, 200 χειρόγραφα, 1500 ανεκτίμητης αξίας βιβλία, 4 Αυτοκρατορικά Χρυσόβουλα, 100 τόμοι και 5 Πατριαρχικά συρίγγια, ενώ πολλοί μοναχοί θα οδηγηθούν σιδηροδέσμιοι στην Σόφια. Κάποια εξ αυτών επιστράφηκαν στη μονή Προδρόμου το 1925, όμως ο μεγάλος αριθμός -μόνο αυτά της Εικοσιφοινίσσης αριθμούν 905 κομμάτια- παρακρατήθηκαν από τους Βουλγάρους ενώ είναι άγνωστο πόσα πουλήθηκαν στη Δύση.

Η βουλγαρική πλευρά δεν παραδεχόταν στις αρχές ότι κατείχε τα κειμήλια, όμως μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισαν να κάνουν σιγά σιγά την εμφάνισή τους σε εκθέσεις μουσείων και βιβλιοθήκες ιδρυμάτων. Έλληνες επιστήμονες, ειδικοί στα θρησκευτικά κειμήλια, που ταξίδεψαν κατά καιρούς στη Βουλγαρία, ταύτισαν τα κειμήλια που είδαν εκεί με τα κλαπέντα από μοναστήρια και εκκλησίες στην Ελλάδα και έκτοτε η ελληνική πλευρά ήγειρε κατά καιρούς ζήτημα επιστροφής τους.

Η Σόφια, ωστόσο, χωρίς ιδιαίτερα σαφή επιχειρηματολογία προέβαλε αντιρρήσεις, με την Αθήνα να μην ανεβάζει το θέμα ψηλά στη διπλωματική ατζέντα, καθώς δεν επιθυμούσε να διαρραγούν οι παραδοσιακά άριστες διμερείς σχέσεις για ένα τέτοιο ζήτημα.

Οι Βούλγαροι, πάλι, στις παρασκηνιακές συζητήσεις, έδειχναν να προσμετρούν και το ενδεχόμενο πολιτικό κόστος, καθώς φοβούνταν τις αντιδράσεις εθνικιστικών κύκλων και τη δημιουργία από μερίδα των ΜΜΕ κλίματος «εθνικής μειοδοσίας» μιας και θεωρούν ότι τα κειμήλια αφαιρέθηκαν από… βουλγαρικό έδαφος (έτσι θεωρεί την Ανατολική Μακεδονία-Θράκη ο εν υπνώσει βουλγαρικός εθνικισμός) για να σωθούν. Όταν μάλιστα πριν από λίγα χρόνια, επί προεδρίας Γκιόργκι Παρβάνοφ, αποκαλύφθηκε ότι υπήρχε διάλογος με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, για την επιστροφή των κειμηλίων, μερίδα του Τύπου και της πνευματικής ελίτ ξεσήκωσε μεγάλο θόρυβο.

Ελεύθερο Βήμα των Σερρών